Monthly Archives: November 2013

#mundiala kanpaina, Euskararen Nazioarteko Eguna ospatzeko

Abenduaren 3an, aurten ere, Euskararen Nazioarteko Eguna ospatuko da eta Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak, EITBrekin lankidetzan, #mundiala kanpaina jarri du martxan euskararen eguna gogora ekartzeko.

Oraingoan, euskara #mundiala dela gogorarazi nahi da, batetik, gure hizkuntza delako, eta bestetik, euskarak munduan zehar dituen ia 1.000.000 hiztunek hartzen duten garrantziagatik. Gainera, euskara twitterren dagoen 35 hizkuntzetako bat da. Zer esanik kanpainarako egin duten spota ikusita. #mundiala da:

Zein da kanpainaren helburua?

Denon artean euskera #mundiala dela erakustea da helburua, Euskaditik kanpo edota hemen bertan ditugun lagun euskaldunei txioak bidaliz. Tresna bat izango dugu eskura hauxe egiteko, mundiala.net webgunea zehazki. Bertan munduko mapa bat ikusi ahal izango dugu eta parte hartzen duten euskaldunak geolokalizatuko ditugu, munduko zein puntutan dauden kokatuta ikusi ahal izanik, hemen naiz atzerrian. Izan ere, euskaldunak nahi dugun lekuan jaiotzen gara 😉 Bideo honetan argi eta garbi ikusi dezakezue:

Nola parte hartu dezaket?

Mundiala kanpainiaren logoa

Mundiala kanpainiaren logoa

Euskaldunak munduan identifikatzeko, txio bat bidali behar zaie #mundiala traola jarriz, puntu zehatz horietan argi bat piztuko da eta hor euskaldun bat dagoela adieraziko du. Pertsona horri bidali zaion mezua ikusi ahal izango da, eta nondik bidali zaion ere bai. Hau gauzatu ahal izateko twitter eta google maps euskarriak gurutzatu behar izan dira, esperimento moduko bat eginez, honek dituen konplikazio eta zailtasunekin.

Pertsona bati txioa zuzenean bidali ordez modu irekian bidaltzen bada norberaren jarraitzaileei iritsiko zaie. Kasu horretan ez da argirik piztuko, baina kontadore baten bidez gehituko dira ere parte hartutako euskaldun horiek guztiak.

Euskara sustatzeko baliabideak

Komunikabide desberdinek gogoraraziko dute parte hartzearen garrantzia, euskaldunak munduan dabiltzan puntuak ikusteko, eta hauen arteko konexioak zeintzuk diren agerian geratuko da.

EITBren lankidetzarekin bultzatu da kanpaina, eta euskarri horietatik partaidetza sustatuko da, esatari bakoitzak txioa bidaltzera gonbidatuko duelarik. Saio bakoitzetik ere txioak bidaliko dira mundiala.net webgunetik, poliki-poliki, denok anima gaitezen euskaldunon mapa horren parte izaten.

Egitasmo honekin euskararen erabilera sarean bultzatu nahi izan da, euskara modernoa dela erakusteko (teknikoki inoiz egin gabeko tresna prestatu delako horretarako) eta badakiela munduan egoten. #MUNDIALA.

100 hizkuntza baino gehiago hitz egiten dira Euskal Herrian

Kike Amonarrizek gidatzen duen ‘Tribuaren Berbak saioak Euskal Herrian, euskaraz gaindi, hitz egiten diren beste hizkuntzei buruz galdetu du Euskal Babel izeneko saioan. Kalera irtetea nahikoa da inguruan atzerritar ugari ditugula eta bakoitzak bere hizkuntza duela ikusteko.

Xabier Aierdi eta Kike Amonarriz

Xabier Aierdi eta Kike Amonarriz ‘Tribuaren Berbak’ saioan

Xabier Aierdi irakasle eta soziologoari galdezka hasi da Kike Amonarriz lehendabizi. Inoizko aniztasunik handiena dugula baieztatu du Aierdik eta Unesco Etxeak eta Ikuspegik 2007 inguruan egindako ikerketa baten arabera, Euskal Herrian 100 hizkuntza baino gehiago hitz egiten direla jakinarazi du.

Eta horietan guztietan, Arabiera da hiztun gehien dituen atzerriko hizkuntza. Aspalditik bizi dira gure inguruan arabiar hiztunak. ETB1eko saioak argitu duenez, arabiarrak 713. urte inguruan iritsi ziren Euskal Herrira lehendabizikoz. Casius konde bisigodoak islama besarkatu zuenean.

Eta gainera, gure hizkuntzan eragin dezente izan duen hizkuntza da. Euskarak arabieratik eratorritako hitz pila bat ditu; ‘al’ silabarekin hasten direnak horietako asko: albistegi, alkate,albaitari, alkandora…

Arabiera baldin bada Euskal Herrian hiztun gehien dituen atzerriko hizkuntza, gure artean hiztun gutxien dituena Okzitaniera da. Gure artean, Baiona eta Biarritz inguruan presentzia duen hizkuntza erromanikoa da. Frantziako estatuan eta munduan bi milioi pertsona inguruk hitz egiten dute, baina Unescok galtzeko arriskuan daudenen artean sailkatu du.

Okzitanierak hainbat dialekto ditu eta Lapurdin hitz egiten dena itsasaldeko gaskoia da. Garai batean, Gipuzkoako kostan ere hitz egin zen hizkuntza hau eta Donostiako izen asko horren ondorio dira: Urgull, Gros, Polloe, Morlans, Monpas, Aiete, Ulia, Miramon…

Euskararekin lotu izan duten beste hizkuntza bat Amazigera da. Guk bereberen hizkuntza bezala ezagutzen dugu, nahiz eta “Bereber” hitza Amazigera gutxiesteko erabili izan den. Afrika iparralde osoan hitz egiten da, eta bizirik iraun du arabieraren eta hizkuntza kolonialisten menpean.

Amazigerak eta euskarak hitz asko dituzte oso antzekoak: nekk-nik, akir-aker, aste-asto, aña-anai… Hala ere, duela urte dezente baztertu zuten bi hizkuntzen arteko ahaidetasun posiblea: Trask linguista estatubatuarrak frogatu zuen bezala, kasualitate hutsa izan liteke; azken finean bi orduko bilaketa labur baten ondoren, antzeko 65 hitz topatu baitzituen hungarieraren eta euskararen artean, bi hizkuntzek bata bestearekin zerikusirik ez izan arren.

Euskal Babel saioa osorik:

Euskal esaera zaharrak, Whatsappen

Duela gutxi jakin dugu, milioi bat euskal hiztun garela munduan. Euskarak badu, beraz, tokia munduan, baita teknologia berrietan ere. Milaka euskaldun gara, esaterako, WhatsApp aplikazioa erabiltzen dugunak eta, ziur asko, azken egunotan jaso duzuela dagoeneko bolo-bolo dabilen mezua: bai, whatsappeko emotikoenen bitartez irudikatutako euskal esaera zaharren zerrenda. Bada, guk ere euskararen blog honetara ekarri nahi izan dugu, asmakizunak izugarri atsegin ditugulako eta zuen proposamen gehiago nahi ditugulako. Finean, euskararekin jolas egin nahi dugulako!

Euskal esaera zaharrak, Whatsappen

emo

Guztiak asmatu al dituzue? 🙂 Ezetz?? Ba ondo begiratu, ohikoak eta etxean entzuten ditugun esaera zaharrak dira eta guztiak: “A ze parea, karakola eta barea”; “Zozoak beleari, ipurbeltz”; “Txapela buruan eta ibili munduan”; “Egon adi lo ta jango dek mehe”… Saiatu guztiak asmatzen eta bota zuen iradokizunak, guztiak ongi etorriak izango dira eta! 🙂

Helduen alfabetatzea da, transmisioarekin batera, euskararen etorkizunaren zutabeetako bat

Kike Amonarrizek ETB1en gidatutako ‘Tribuaren Berbak’ saioaren bigarren atalak euskaldun berriei omenaldia egin nahi izan die, eta euskaltegien lana goraipatu nahi izan du. 1987tik hona, ia 400.000 pertsona ibili baitira euskara ikasten. Bejondeiela! euskaltegia_1024x576

Monumentu bat euskaldun berriei. Izenburu horrekin aurkeztu digu Kike AmonarrizekTribuaren Berbak’ saioaren bigarren atala ETB1en. Euskaldun berriak goretsi nahi izan ditu saioak, eta euskaltegien lana goraipatu. Ez baita nolanahikoa daukaten meritua. Non legoke euskara euskaldun berriek egindako ahalegina gabe?

1987tik hona, 400.000 pertsona inguru ibili dira euskara ikasten Euskal Herrian dauzkagun 154 euskaltegietan. Joan den ikasturtean bakarrik, 38.349 pertsona matrikulatu ziren. Datu ofizialen arabera, emakumea, 25 eta 40 artekoa eta goi mailako ikasketak dituena da euskaldun berriaren erretratu robota. Baina denetarik topatu du Amonarrizek Iruñeko, Santurtziko eta Miarritzeko euskaltegietan. Eta jendeak, gainera, arrazoi anitzek bultzatuta jo du euskara ikastera: hizkuntza bera gustatzen zaielako, daukan balioaz ohartzen direlako, gurasoen hizkuntza berreskuratzeko, seme-alabei euskaraz egiteko, lana bilatzeko…
Hiru euskaldun berri ezagun elkarrizketatu zituzten bigarren ‘Tribuaren Berbak’ saioan: Fernando Goñi pilotaria, David Doblas saskibaloi-jokalaria eta Andrea Arrizabalaga ETBko aurkezlea.doblas-andrea-goni_1024x576

Fernando Goñi nafarrak ahaztuta omen zuen zekien euskara gutxia, eta zerotik hasi behar izan zuen. “Beldur hori kentzea izan zen zailena, lotsa hori galtzea”, esan du. Hiru urte eta erdi eman zituen euskaltegian, eta “oso gustura” ibili zela aitortu du.

David Doblas Gipuzkoa Basketeko jokalari kantabriarra duela hiru urte hasi zen euskara ikasten. 13 urte daramatza Euskal Herrian, eta ikasteko beharra sentitu du. “Kirolaria naiz, eta nire errespontsabilitatea da, kultura, hizkuntza, euskara garrantzitsuak dira”, adierazi du. Ez zaio samurra egiten ari euskara ikastea, baina, “ilusioarekin”, ikasten ari da.

Andrea Arrizabalaga aurkezlea Galdakaokoa da, eta euskara pixka bat bazekien arren, ez zen ongi hitz egiteko gai. Horregatik, unibertsitate garaian, euskaltegira joatea erabaki zuen. “Arrazoi berezirik ez nuen, behar nuen. Euskal Herrian bizi naiz eta ez nekien ia hitz egiten”, esan du kazetariak.

Euskal Herritik kanpo euskara ikasten dabilenik ere topatu du ETB1eko saioak. Madrilen, esaterako, Carabanchelen, Jesus ‘Iosu’ Solerak euskara eskolak ematen ditu. Bera ikusminez hasi zen euskara ikasten, ez baitu euskal jatorririk, eta orain, irakaslea da. 12-13 pertsona ari dira ikasten bertan; gehienak madrildarrak dira. “Jendeak japoniera, alemana, ikasten baldin badu, zergatik ez du euskara ikasiko”, esan digu.

kutsidazu_1024x576
Euskaldun berriei lotuta, fenomeno literario bat ere badugu Euskal Herrian. Joxean Sagastizabalek idatzitako Kutsidazu bidea, Ixabel liburua da euskal literaturak inoiz izan duen best-sellerrik salduena. 1994an argitaratu zuten, 50 edizio atera dituzte dagoeneko, eta ia 100.000 ale saldu dira! Zalantzarik gabe, euskaldunon Harry Potter da Juan Martin euskaldun berriak Tolosaldeko baserri batean euskara ikasten egindako egonaldia kontatzen duen liburua. Ez da erraza izango marka hori gainditzea!

Euskara ikastea zaila dela dioen mitoa suntsitu genuen aurreko saioan, eta oraingoan, euskara ikasteko bidea luzea dela dioena gezurtatuko dugu: 900 ordu behar dira euskara ikasteko. 3-4 ikasturtez euskaltegian arituta, euskaraz taxuz idazteko, hitz egiteko eta idazteko gai izango litzateke edonor.

Baina zein da euskaltegiek egun duten erronka? HABEko zuzendari nagusi Joseba Erkiziak eta AEKko koordinatzaile nagusi Mertxe Mujikak esandakoaren arabera, eskaintza hobetzea eta euskara ikasteko prozesua erraztea da. Izan ere, euskararen etorkizunerako, transmisioarekin batera, helduen alfabetatzea da zutabe nagusietako bat, eta administrazioen ikuspegitik, euskaltegien sistemari egonkortasuna ematen asmatu beharra dago. Gainera, hizkuntza bat ongi ikasteko erabilera ezinbestekoa denez, euskaldun zaharren lana da euskaldun berriei laguntzea, erabiltzeko esparruak ematea, pazientzia izatea, eta batez ere, haiek ez uxatzea!

Edonola ere, euskaldun berri ala euskaldun zahar, guztiok gara euskaldun. Bide batez, esan dezagun Kike Amonarrizek saioaren amaieran topatu zuela euskaldun berriei eskainitako monumentua: Altzan dago, Donostian, ‘Lau Haizetara’ du izena, eta Antton Mendizabal eskultore gipuzkoarrak egindakoa da.

Kike Amonarriz, euskararen blogeko luxuzko fitxaketa

Kike Amonarrizek beti izan du euskararekiko maitasuna. Izan euskarari buruzko hitzaldien bidez, izan ‘Mihiluze’ bezalako saioekin, euskara izan du ardatz azken urteotan aurkezleak. Orain erronka berri bat du esku artean, bihar hasiko baita ‘Tribuaren Berbak’ saio berria. Eta zorionekoak gu, izan ere, ostegunero, bezperako saioan Kike Amonarrizek kontatutako bitxikeriak, emandako datuak… bilduko baititugu euskararen blogean. Ostegunero, beraz, “Tribuaren Berbak” saioarekin bat egingo dugu.  Goizean egin dute Tribuaren Berbak saioaren aurkezpena eta bai Kike, baita talde osoa ere, ilusioz beteta agertu dira. Zenbait euskal hiztun gara munduan?  Hauxe, lehenengo saioaren gaia. Berarekin izan gara kontu kontari: 🙂

Kike Amonarriz. Iturria: EiTB

Kike Amonarriz. Iturria: EiTB

Zein da “Tribuaren Berbak” saioarenhelburua? Eta nondik iritsi zen euskarari buruzko saio bat egiteko ideia?

Gure asmoa euskararen eta hizkuntzen munduaren inguruko interesa piztea da, eta horretarako eduki interesgarriak, deigarriak edo ez horren ezagunak plazaratuko ditugu formatu dinamiko eta atsegin batean. Ikuslea entretenitu egin nahi dugu eduki interesgarriekin. Eta eduki interesgarriak modu entretenigarrian eskaini.

Saio bakoitzean gai bat jorratuko dugu eta gai horren inguruko aspekturik deigarrienak, interesgarrienak eta ezezagunenak plazaratuko ditugu oso modu dinamiko, erakargarri eta atseginean.

Lehen programan, esatebaterako galdera nagusi honi erantzungo diogu: “Zein da euskararen tamaina munduko hizkuntzen artean?

Hurrengo programetan, berriz, honako gai hauek jorratukoditugu: Monumentu bat euskaldun berriei, Euskarabia, Euskara gaztea eta gazteen hizkerak… Edo era honetako galderak erantzuten saiatuko gara:

Zeintzuk dira Euskal Herrian gehien hitz egiten diren hizkuntzak? Ba al zenekien, euskara, gaztelera eta frantsesaz gain, badela Euskal Herrian mendez mende transmititu den beste hizkuntza bat? Nola saldu euskaraz?, Euskara sexista al da? Nola dago euskararen botila, erdihutsa ala erdibetea?

Nori dago zuzenduta “Tribuaren Berbak” saioa?

Publiko zabalari zuzenduta dago eta edozeinek ikusi, ulertu eta gozatzeko moduko saioa izango da. Horixe da, hain zuzen ere, gure helbururik nagusiena, beren burua euskararen edo hizkuntzen mundutik urruti ikusten direnengana ere iristea.

“Tribuaren Berbak” atala Mihiluzen egin zen ezaguna. Antzekotasunik izango al du saioak Mihiluzerekin?

Bi saioak oso desberdinak dira. “Mihiluze” lehiaketa zen eta hau kaleko erreportaje ensaioa izango da. Baina bietan badago oinarrizko abiapuntu bat: euskararekiko maitasuna eta hizkuntzarekiko atxekimendua eta hizkuntzarekin gozatzeko gogoa ikusleekin partekatu eta zabaltzea.

Hori dela eta aukeratu dugu programarentzat “Mihiluze”ko proba baten izena. Lotura emozional hori nabarmentzeko (saio honetan arituko garenon artean gehienak “Mihiluze”n aritutakoak gara) eta orduan bezala, oraingo honetan ere ”Tribuaren berbak”jasoko ditugulako, oso modu desberdinean izango bada ere.

Nortzuk izango dira saioko protagonistak? Saioan euskarari buruzko galderak egingo dituzue. Zer nolako galderak izango dira?

Saioan era guztietako pertsonak entzungo dira: adituak eta lanean ari direnak, pertsona ezagunak eta kaleko ahotsak, alfabetatuak eta ikasten ari direnak, helduak eta gazteak, Euskal Herrikoak eta Euskal Herritik kanpokoak, gizonak eta emakumeak,… Tribu osoaren berbak entzungo dira.

Programa bakoitzean jorratuko dugun gaiaren inguruko galderak edo jolas-inkestak egingo ditugu kalean. Eta bestetik, ikusleek bidalitako galderak erantzuten saiatuko gara.

Asteazkenean izango da lehendabiziko saioa. Zer ikasiko du ikusleak lehendabiziko saio honetan?

Lehen esan bezala, “Euskararen tamaina” izango da gai nagusia. Eta zehazki galdera honi erantzuteko eskatu dugu kalean: munduko 7.000 hizkuntzen artean, zein lekutan dago euskara 0tik 10erako eskala batean, hiztun kopuruaren arabera?… Eta horrekin batera beste honi: zenbat gara euskaldunak munduan?

Horretarako, barreiatuta dauden datuak bildu ditugu eta euskaldunak zenbat garen jakin ondoren, munduko hizkuntzen artean zein lekutan gauden argituko dugu.

Ibilbide honetan adituen iritziak eta arituen esperientziak entzungo ditugu. HUHEZIkoi rakasle eta Garabideko kide den Jon Sarasuarekin izango gara, baita euskarak egin duen bidea aztertzen ari diren ordezkariekin, nasa eta kurduekin ere Gasteizko “Badubada” erakusketan eta bertan, “euskara ikastea zaila ote den” galderarekin egingo dugu topo eta galdera honen erantzunaren bila Madrila joko du. Han Carlos Cid madrildarra ezagutuko dugu, euskara ikasi ez ezik, Madrilen euskaraz bizi den irakaslea. Eta berak argituko digu zalantza, Retiron dagoen Aingeru Eroriaren, alegia, deabruaren, estatuaren azpian. Eta zergatik estatua honen azpian? Bada leiendak dioenez deabruak zazpi urte egin zituelako EHan eta ez zelako gai izan ez eta bai ikasteko baizik… Baina mito hori egia ala gezurra da? Carlosek argituko digu.

Madrila joan behar genuela aprobetxatuz, madrildarrei galdetu diegu kalean ea inoiz euskararik entzun ote duten edo euskarazko hitzen bat ba ote dakiten… Eta erantzunen batekin seguru harritu egingo zaretela.

Bestalde, UNESCOren hizkuntzen sailkapenean euskara non dagoen azalduko digu Munduko Hizkuntza Ondarearen UNESCO Katedraren koordinatzailea den Itziar Mendizabalek.

Astero gurekin izango ditugun Lekeitioko Aitor Abaroa, Ezpeizeko Argitxu Camus eta Gasteizko Ane Pedruzo gure berriemale bereziek euren inguruaren berri emango digute. Eta kaleko jendeak ere izango du bere txokoa saioan, euren iritzi eta erantzunekin, eta euskalki eta euskara hitz egiteko era ezberdinekin.

Eta hau guztia sorpresa gehiagorekin hornituta.

Nola ikusten duzu euskararen etorkizuna?

Ilusioz ikusten dut. Iruditzen zait Euskal Herriak bere hizkuntzaren alde azken hamarkada hauetan egin duen ahalegina sekulakoa izan dela, hutsuneak hutsune eta oztopoak oztopo. Baina iruditzen zait fase baten amaieran eta beste baten hasieran gaudela.

Eta orain arte lortutakoa finkatzeko eta zabaltzeko urrats berriak eta sendoak eman behar direla: euskararen ezagupena eta transmisioa bermatu behar dugu hurrengo belaunaldietan, hizkuntzaren babes legala lortu Nafarroan eta Iparraldean, erabilera esparruak zabaldu eta sendotu. Eta ahalik eta atxikimendu eta adostasun sozialik zabalena lortu euskararen inguruan, horixe izango baita gure indargunerik nagusiena.

Pagadi: “Tendentziak kolesterola bezala, gutxien espero duzunean agertzen dira”

pagadiMikel Pagadizabal du izena, Euskal Herri osoak Pagadi bezala ezagutzen du eta iragan astean gertatuko “misteriyua”z hizketan aritu gara umoregilearekin. Izan ere, Pagadik abiatutako #Mitozaharrak traolak sekulako arrakasta lortu zuen, Espainiako Estatuko “Trending Topic” zerrendako parte bihurtuz. Topikoak, denok entzun ditugun sineskeriak.. izan zituen ardatz etiketa honek, eta aspaldian euskarazko hashtag batek izan duen ohiartzunik handiena lortu zuen. Bada Mikel Pagadi Trending Topic sortzailea dela dionik ere. 🙂

Nola jakin zenuen #mitozaharrak traola Trending Topic izan zela? Eta zer sentitu zenuen?

Twiterren “trending-topic”ak kontrolatzen duen empresa batek egin zituen menzioengatik. Sentitu: harridura. Adar jotze bat zela uste nuen. Hala ere tredning topic izateak ez du errenta aitorpenerako desgrabatzen.

Nola sortu zen #mitozaharrak traola? Zer lortu nahi zenuen etiketa horrekin?

Tarteka jarri izan ditut traolak, twiterreko ezagun artean jolas moduan ibiltzeko afalostean. Denbora pasa bat besterik ez da izaten. Egun horretan jende askok parte hartu zuen eta eskutatik joan.

Gutxi dira tendentzia izatea lortzen duten euskal hashtag-ak. Nola ikusten duzu euskararen etorkizuna sare sozialetan?

Erabiltzaile ugari daude esparru guzietakoak. Albiste pozgarria da. Espero dut gero eta gehiago izatea euskararen presentzia sare sozialetan.

Oso aktiboa zara Twiterren eta ia 2000 jarraitzaile dituzu. Zein erabilera ematen diozu sare sozial honi?

Egunean gauza pare bat jartzen ditut normalean (zuzenean idazten banaute gehio)
Twitter zer zen ondo jakin gabe hasi nintzen erabiltzen eta erabileraren arabera ikasten joan naiz piska bat.

Segun eta zeini jarraitu, ondo datorkit interesatzen zaizkidan gaietaz informaturik egoteko herramienta ona da (zinea, telesailak, umore formatu desberdinak…) eta ondo datorkit ere bai, egiten ditugun proiektuak jende gehiagori heltzeko.

Ziur buruan badabilkizula eta… pentsatu al duzu tendentzia izatea lortuko duen zure hurrengo traola zein izango den?

Sekula ez dut pentsatu tendentzietan. Batzuetan arrakasta gutxi eta beste batzuetan handia lortzen dute. Tendentziak kolesterola bezala, gutxien espero duzunean agertzen bait dira.

Egun ETB-1eko Airean saioko kide da Pagadi, eta saioan bertan ere #mitozaharrak traola izan zuten hizpide.

#mitozaharrak Kanal pluseko pelikula porno kodifikatua esne-pasadore batekin ondo ikusten da”, hauxe izan zen lehen txioa. Hemen dituzue ikusgai #mitozaharrak traola erabiliz egindako txio guztiak: