Tag Archives: ondarroa

Ze egoeratan dago euskara gure kostaldean?

Euskal Herriko kostaldeko hizkerak, kostaldeko euskarak, aztertu ditu aste honetan “Tribuaren Berbak”, ETB1eko saioak. Lekeitio eta Bermeotik hasi eta Miarritzeraino, hainbat herritako euskara eta hizkera propioak mantentzeko dauden ekimenak ezagutzera eman ditu Kike Amonarrizek saio honetan.

June Lauzirika eta Jone Aboitiz

June Lauzirika eta Jone Aboitiz

Bizkaian hasita, Lekeitio eta Bermeoko euskara aztertu duten bi filologo izan ditu lagun: June Lauzirika eta Jone Aboitiz. Bi hizkera hauek 20-25 urte inguruko 20 gazteren hizkerak aztertu dituzte bi neska hauek, azken urteetan euskalki hauek aldatzen ari ote diren ikusteko. Eta bai, aldatzen ari direla nabarmendu dute. Alde batetik, beste hizkuntzetako hitzak eta hauen bariazioak ugaritu direlako (porrejenplo, tipo, rollo, fifti-fifti…). Eta, bestetik, beste euskara batzuen (batuaren edo inguruko herrietako euskaren) eragina handitu delako; adibidez, lehen entendidu erabiltzen zuten eta orain ulertu.

Iñigo Zabala ondarrutarra

Iñigo Zabala ondarrutarra

Ekialdera eginez, Ondarroako hizkera ezaguna da Euskal Herri osoan, euskarari ematen dizkion hitz berezi pila direla eta. Iñigo Zabala ondarrutarrarekin egin du zita Kikek, azken urte hauetan euren hizkerarekin izan dituen esperientziak entzuteko. Besteak beste, Kakatzan mendi-bizikleta lasterketako kartelen egilea izan ohi da. Urtero, sare sozialen bidez Euskal Herri osora zabaltzen dira lasterketa honetarako egiten dituen kartel umoretsuak.

Eta zuek… ba al dakizue zer esan nahi duten intxirrikatu edota lantzoi hitzek?

Iker Itxaso eta Jone Azkoaga

Iker Itxaso eta Jone Azkoaga

Zarauzko eta Orioko euskarak, gertu egonagatik ere, ezberdintasun asko dituzte. Zarautzen, Gaztetxera gerturatu da “Tribuaren Berbak” saioa eta Iker Itxaso eta Jone Azkoaga aurkitu ditu han. Zarauzko euskararen berezitasunetako bat da mutilen artean hitanoaren erabilera oso zabaldua dagoela, gazte nahiz zaharren artean. Horrez gainera, badituzte hainbat hitz oso bertakoak direnak; txaparro adibidez, uretarako edozein jantziri (bainujantzi, neopreno, bikini…) esaten diote horrela.

Jabier Zabaleta Orioko euskara teknikaria

Jabier Zabaleta Orioko euskara teknikaria

Oriok ere itsasoarekin lotutako hitz pila ematen dizkio euskarari (txikota, arranpla, mutiloia…) eta herri euskaldunaren fama izan du beti. Baina Jabier Zabaleta euskara teknikariak, esan digunez, duela 25 urte egindako ikerketa baten ondorioz, gazteen %30ek soilik erabiltzen zutela euskara Orioko kaleetan konturatu ziren. Orduan martxan jarri zuten euskara sustatzeko plan batean bi eskolak eta gazte pila bat inplikatu zituzten, eta, gaur egun, %90era igo da zenbaki hori.

Eneko Gorri Miarritzeko euskara teknikaria

Eneko Gorri Miarritzeko euskara teknikaria

Azkenik, Miarritzeraino iritsiz, hiri kosmopolita eta surflari honetan euskarak duen presentzia ez dela oso ona esan digu Eneko Gorri euskara teknikariak. Baina azken urteetan zantzu positiboak antzematen dituztela esan digu; esate baterako duela 20 urte ia inork ez zuen euskaraz ikasten eta gaur egun, haurren %25 ari dira gure hizkuntzan hezkuntza jasotzen.

Turismoari begira dagoen hiri honetan euskararen alde egindako ekimenetako bat, poltsikoko hiztegi ttipiak argitaratzea izan da. Hainbat gairi buruzko hiztegitxoakatera dituzte euskara alor guztietan eta jende guztiarentzat erabilgarria izan dadin.

Ander Ithurbide, Txomin Sorraits eta Iban Ithurbide

Ander Ithurbide, Txomin Sorraits eta Iban Ithurbide

Ipar Euskal Herriko kostaldean surfak duen indarra ikusita, euskara eta surfa uztartuko dituzten ekimen ugari egiten dituzte, euskara bizitzako alor guztietan erabili daitekeela erakusteko. Ander Ithurbide, Txomin Sorraits eta Iban Ithurbideri esker surf eskolak euskaraz hartu daitezkeela edota, Glissegunak ekimenari esker, surfean euskaraz aritu daitekeela jakin dugu.

 

BIDEOA: Ondarruko berbak, ondarrutarren eskutik

Ondarruko euskalkia nortasun handikoa dela gauza jakina da, eta horren adibide garbia da jarraian aurkeztuko dizuegun BIDEO mundiala. Intxirrikatun, pipilinu… eta beste zenbait hitzen esanahia zein den kontatu dute ondarrutarrek. BEJONDEIZUELA!!! 🙂

 

ONDARROAKO HITZEN ZERRENDA

INTXIRRIKATUN: Atea erdi itxita dagoenean.

PIPILINU: Haurrei zakila esateko modu bat.

FAMAU: ona, abila, trebea, gauzak ondo egiten dituena.

TRUNPALLE: Buruko golpea. Kaskarrekoa.

BORRAGARRIXE: Zerbait sinesgaitza denean, parekorik ez duenean.

TXITXIN POTXIN: Noizean behin, tarteka-marteka, askotan, sarri–sarri.

DIARROTSA: Eztabaida handia, zarata handia, zerbait fuerte esaten denean.

ERRIE EMON: Zerbaiti jaramonik ez egin, laga, amore eman ez duzu zereginik eta

KIKIRRI EDUKI: Pertsona gorra, ondo ez duena.

ZIBOTA: Gauza berri bat, arropa berria, esaterako, estreinatzen duzunean.

TXUPILLA: Plateretik dena jatea.

 

GORA GURE EUSKALKIAK!!!

Ondarroako ‘Euskal Hiztegi Enciclopediku”: Matexala, txorbi…

Ondarru eta ondarrutarren euskalkia izango ditugu hizpide ondorengo lerroetan, izan ere, Kike Amonarriz euskaltzale eta aurkezleak gaur goizean bidalitako txio batek arreta piztu digu. Eta zergatik? Bada, Ondarruko “Euskal Hiztegi Enciclopediku”-a aurkeztu duelako. “Astelehenari irribarrez ekiteko hona Lekeitioko lagun batek bidalitako “Ondarruko ‘euskal?’ Hiztegi Enciclopediku”, zioen txioak. Aurretik ere landu izan ditugu Ondarroako berbak baina oraingoan zerrenda luzatu dugu.

Ondarroa. Egilea: Rikardo Agirregomezkorta

Ondarroa. Egilea: Rikardo Agirregomezkorta

 

 Ondarroako “Euskal Hiztegi Enciclopediku”

Paloposti: Kale-argi
Faroli: Kale-argi
Plazaberduri: Merkatua
Paeteko diru: Kutxazain automatikoa
Astokaballu: Mandoa
Patada boladori: Ostikada hilgarria
Puñetazu: Ukabilkada
Puntxetu: Ukabilkada bortitza
Enanu: Txikia
Superenanu: Oso txikia
Katxu: Zatia
Liadi: Arazoa
Mobidi: Arazo larria
Marroi: Arazo oso larria
Marronazu: Herritik ihes egiteko arrazoi izan daitekeen arazo oso larria
Bulli: Borroka
Hostipartiue: Borroka latza
McHartu: Hostia asko hartzen dituen gizasemea
Pilobat jende: Jende asko
Mogolloi peña: Ehundaka jende
Asako peña: milaka jende
Beran buru asesina: Suizidioa
Jugoi: Zerbait ona denean
Eh Flai: Eh txikito
Metelé: Ona!
Fogeu: Okerreko saiakera
Asako: asko, baina kubora goratua
Pelau: inozoa, téntela
Felipi: Ahoko zipristina
Pilobat asako: Ia infinitoa
Relaja Pezoi: Lasaitu hadi
Bebederu: Animalien azka
Burdinezko ure: Menditik datorren ura
Almondingingillak: Potroak
Pabi: neska ikusgarria
Kriston pabi: Neska oso ikusgarria
Txorbi: neskalaguna
Pintxillu: Ogitarteko dezentea
Fuela: Futbola
Mantekau: Pole-ko izozkia
Txutxekeixak: Litxarreriak
Beangañi: Lurrazala
Fregau: Arazoa
Koneju: katua
Palaposte mobile: esku-argia
Palaposte frontala: Buruko argia
Farreru: Drogazalea
Kriston farreru: Drogazale amorratua
Txema: Txortan egiteko moduko ama
Rayadi: Apertzea
Apea: enteratu
Garratza: speed-a
Gozu: Kokaina
Zaldixe: Heroína
Jebise: Makarra
Punkise: Makarra baino makarragoa
Sudurreko asuntu: Droga
Matexala: droga
Baserritxarra: Kamiñazpiko mugetatik aratago bizi den edonor
Kaxeru: Baserritar petoa

Eta astelehena umorez eta euskaraz amaitzeko, azken ilebeteotan arrakasta itzela izan duen ondarrutar batekin uzten zaituztegu. Imaginatzen ondarrutar bat eta Kike Amonarriz, epaiketa batean lekuko?