Monthly Archives: September 2012

Gipuzkoako herrien ezizenak: zapoak sakelari, kuku!

Bikingoak, akerrak, zapoak… ez dira pelikula bateko protagonistak, ez. Gipuzkoarrak dira. Gipuzkoako herrietan bizirik jarraitzen dute garai batean herritarrek eta inguruko bizilagunek jarritako euskarazko ezizenak, zenbaitetan, gainera zirikatzeko edo iseka egiteko erabiliak. Asmo txarrak albo batera utziz eta umorea ardatz hartuta, Gipuzkoako herrietako ezizenak errepasatuko ditugu; animalia izenak, lanbideak, landareenak, izenondoak… denetarik topatu dugu. Goazen, nola ez, ñoñostiarrekin hastea! 🙂

Gipuzkoako-herrien-ezizenak

DONOSTIA

Garai batean, Santa Maria elizaren inguruan bizi zirenak: JOSEMARITARRAK eta alde zaharrean zegoen beste elizako bizilagunei, berriz, KOXKERO esaten zitzaien.Alde Zaharrekoak ez zirenak, berriz, KASKARIÑAK ziren. Hala ere, gehien zabalduta dagoena, batez ere, inguruko herrietan, ÑOÑOSTIAR ezizena da.

OARSOALDEA-BURUNTZALDEA

LEZO: TRAPUJALIAK (Garai batean, antza, oso pobreak zirelako deitzen zitzaien horrela)
ERRENTERIA: GAILETEROAK (Errenteriako industria garrantzitsuenetako bat Olibet gaileta fabrika zen, eta hortik sortu zen errenteriarren gaileteroak goitizena)

TOLOSALDEA

Aipatzekoa da Tolosaldeko herri gehienetan landareekin eta animaliekin zerikusia duten izengoitiak dituztela.

TOLOSA: ZURIAK EDO ZURIJAK
ANOETA: KUKUAK
ALEGIA: TXINTXARRIK (Diotenez, garai batean burdinola asko zeuden eta txintxarriak egiten ziren bertan. Horren adibide garbia da bertako abesbatzak edo Kultur Elkarteak Txintxarri izena duela)
ASTEASU: TRANPAZULOAK
AMEZKETA: ELBIK
ALTZO: TIPULEK
IKAZTEGIETA: MADRIL TXIKIK (dotore ustekoak zirelako omen dator)
ALKIZA: OILOAK (Oilategitik izena du Alkizako herri aldizkariak)
ABALTZISKETA: TXALBURUAK
ORENDAIN: ELTXOAK
BALIARRAIN: ZARTAGIAK EDO ZARTAGI ZAHARRAK

GOIERRI ETA UROLA GARAIA

ALTZAGA: ZAKURREK
ARAMA: IDIEZIZALEK EDO FRUTEROZALEK
ATAUN: OTSOAK

BEASAIN: BAREK (burla kutsurik gabe, bagoigile ere esaten diete beasaindarrei)

LEGORRETA: PIKUAK
ZAGAMA: BELEK
ZERAIN: XAGUK
EZKIO-ITSASO: OTAMOTZAK (ota landare izenetik eta motz izendontik sortua)
GABIRIA: MAKILAK (Makilari: Gabiriako herri aldizkaria)
IDIAZABAL: AXERIK (Axariaren jaitsiera: Idiazabalgo jaien hasiera iragartzeko ekitaldia)
ITSASONDO: IJITOAK
LAZKAO: ANTZARRAK (Antzar Gazteak musika eskola, Antzar Kirolaria atletismoa taldea…)
LEGAZPI: ILINTXAK
ORDIZIA: AZAK
ORMAIZTEGI: HARRIKALARIK
SEGURA: ZOPAJALEAK
ZALDIBI: ARKAKUXOK
ZUMARRAGA ETA URRETXU: OTAMOTZAK

UROLA ERDIA ETA KOSTA

Aipatzekoa da Azpeiti eta Azkoitiaren arteko lehia izengoitietan. Azpeitiarrentzat bizilagunak sakelak dira eta azkoitiarrentzat ondokoak zapoak.
AZPEITIA: XAPUEK
AZKOITIA: XAKELAK
ERREZIL: AKERRAK
ZARAUTZ: HAIZEAK
ORIO: IJITOK

DEBAGOIENA ETA DEBABARRENA

Labideei loturiko izengoitiek hartzen dute protagonismoa inguru honetan
ARRASATE: ZERRAJEROAK
BERGARA: MOKOLOAK
OÑATI: TXANTXIKU
EIBAR: XAPU-HERRIKUAK EDO TXAPUTXEROAK
DEBA: TARINAK
MUTRIKU: LEPAZORRIXAK

Jon Balerdi erabiltzaileak gehitu dituenak:

BEDAIOMAKILAK

GETARIALAPAJALIAK



Oñatiera, txantxikuen hizkera: petriña, mallukiak…

Trena baino, gaurkoan autobusa hartuko dugu txantxikuen herrira iristeko, trenbidea ez baita Gipuzkoako hego-mendebaldean dagoen zonalde eder honetara heltzen.  Oñatiarrek kalean darabilten euskara, oñatiera, izango dugu hizpide gure euskararen blog honetan, hauxe baita Oñatiko jatorrizko euskalkia. Txantxikuen hizkera ezagutu nahi? 🙂

OÑATIKO-HIZKETA

Oñati aldeko hiztegia


LATXORRIXA: Kirkila

PETRIÑA: Gerrikoa

MATXINGORRINGUA: amona mantangorria

MATXINSALKALAIXA: matxinsaltoa

MARAIXA: udarea

MALLUKIXAK: marrubiak

TXINTXIÑA: itokina

EBAIKOTZA: ostirala

ARRANA: zintzarria

OKANA: arana

KIRIKIXUA: trikua

OTZARA: saskia

ETXAFLERUA: zuziria

IZUZKIXA: erratza

ITXI: utzi

IXUTUTA: piztuta

ATXILIPURDI: zilipurdi egin

LOKARRAZA: zurrunka

TXARRANTXIA: sega

Erbailtzaile bate:

TXANTXIKUAK: Igelak

ILBATZA-Urtarrilla

TRIKITXIN IÑ– topo egin

JARE: utzi

JOTA=oso (gaztiek erabiltten daue geixenbat)

ITXUNGITTA : itzalita

BIALEKUA: buruhaustea

Horiek guk bildutakoak. Oñatiarra bazara, edo oñatiera ezagutzen baduzu, badakizu izugarri gustuko ditugula zuen ekarpen txikiak, txikiak handi bihurtzen baitira euskararen inguruan mintzatzen garenean. EGIN EUSKARAZ :-), txantxikuen erara, Lekeitioko berbak erabiliz, Goierriko edo Azkoitiako euskaraz, ondarrutarrez edo Arratia inguruko euskara erabiliz,  euskara maitatzeko modurik ederrena hizkuntza erabiltzea baita. GORA GURE HIZKUNTZA! GORA EUSKARA!

Urratsak eginez, korrika, kilometroz kilometro, jairik jai euskaraz!

Duela gutxi jaietan euskaraz aritzeko hiztegia aurkeztu genizuen Euskararen blog honetan. Euskara sustatzen jarraitu nahian, gaurkoan, urtean zehar Euskal Herriko txoko ezberdinetan Euskararen alde antolatzen diren jaiak izango ditugu hizpide, eta ikasturte berriari begira , jai horien inguruko datu eta xehetasunak ematen saiatuko gara. Hemendik gutxira egingo den jai batekin emango diogu hasiera euskararen inguruko jaien zerrendari 🙂

NAFARROA OINEZ 2012

Zer da Nafarroa Oinez: Nafarroako Ikastolen jaia da. Urtero Nafarroako ikastola bat arduratzen da jai hau antolatzeaz, tokian tokiko eta unean uneko beharren arabera. Zazpi bat kilometroko ibilbidea prestatu eta gune ezberdinak kokatzen dira, adin eta gustu guztietarako jarduerekin.
Noiz: urriaren 21ean
Non: Iruñean
Antolatzailea: Zizur Txikiko San Fermin Ikastola

Has zaitezte 2012ko Nafarroa Oinez jairako prestetzen:

KILOMETROAK 2012

Zer da KilometroakGipuzkoako ikastolen jaia da. 1977az geroztik egiten den euskalzaleen topaketa hau urriko lehen igandean ospatzen da eta helburu nagusia Gipuzkoako Ikastolei bultzada ematea da.
Noiz: urriaren 7an
Non: Andoainen
Antolatzailea: Aita Larramendi Ikastola

EUSKARAREN NAZIOARTEKO EGUNA 2012

Zer da Euskararen Nazioarteko Eguna: Euskara omentzeko asmoz urtero abenduaren 3an Euskal Herriko txoko ezberdinetan egiten den ekitaldia da.
Noiz: abenduaren 3an
Non: Euskal Herriko hainbat hiri eta herrietan

Antolatzailea: Eusko Ikaskuntza

Ukan

HERRI URRATS 2013

Zer da Herri Urrats: Iparraldeko ikastolak laguntzeko antolatzen den jaia da, maiatzaren lehen hamabostaldian ospatzen dena Senpereko aintziraren inguruan, Lapurdin.
Noiz: Maiatzaren bigarren hamabostaldia (eguna zeazteke)
Non: Senperen
Antolatzailea: Seaska, Iparraldeko Ikastolen Federazioa.

ARABA EUSKARAZ 2013

Zer da Araba Euskaraz: Arabako ikastolen jaia da, Ikastolen Elkarteak urtero ekainaren erdialdean ospatzen duen ekitaldia. Euskararen erabilera Araba osoan bultzatzea du helburu, baita ikastolen azpiegiturak hobetzea ere. Hori dela eta urtero Arabako ikastola bat arduratzen da antolakuntzaz.
Non: Amurrion
Noiz: Ekainaren 16an
Antolatzailea: Aresketa Ikastola

IBILALDIA 2013

Zer da Ibilaldia: Bizkaiko ikastolen jaia da. Getxon egin zen lehen aldiz 1978an eta honek ere, beste lurraldeetan bezala, euskara bultzatu eta Bizkaiko ikastolen egoera hobetzeko helburua du.
Nun: Portugalete
Noiz: Eguna zeazteke
Antolatzailea: Asti-Leku ikastolak

EUSKAL ESKOLA PUBLIKOAREN JAIA 2013

Zer da euskal Eskola publikoaren jaia: Euskal Hezkuntza Publikoaren alde eta euskara bultzatzeko asmoz urtero Euskal Herriko herri ezberdin batean egiten den jaia da.
Nork antolatzen du: Euskal Herriko Ikasleen Gurasoen Elkarteak

Aurtengo datuak, noiz eta non izango den jakin bezain pronto, partekatuko dugu. Bitartean hemen duzue 2012ko Euskal Eskola Publikoaren jaiko kanta:

KORRIKA

Zer da Korrika: Euskararen alde Euskal Herrian barrena lasterka egiten den martxan da. Bi urtez behin egiten da eta ibilbidea aldatu egiten da.
Noiz: Martxoan
Non: Zehazteke
Antolatzailea: AEK euskaltegi elkarteak antolatzen du

586259_korrika_donostia_original_imagen

Jai batean, bestean, jarrai dezagun EUSKARAREN ALDE LANEAN! 🙂