Category Archives: Euskara ikasi

Korrikak Gares eta Gasteiz lotuko ditu, euskararen alde ‘klika’ eginez

Korrikak Euskal Herri osoa zeharkatuko du 2019ko apirilaren 4an Garesen hasi eta 14an Gasteizen bukatuta. “Klika” da hautatutako leloa, eta Txillardegi omenduko dute edizio honetan, “kulturan, euskalgintzan eta pentsamenduan ekarri zuen aldaketa” aintzat hartuta.

Pausoz pauso euskara lau haizeetara zabaltze aldera, esteka honetan Korrikaren ibilbidea herri herri ikusteko aukera dago. Euskararen aldeko ekimenak apirilaren 4ean emango ditu lehen urratsak Garesen, eta Nafarroan barrena murgilduko da.

Korrikaren lehenengo edizioan, alegia, 1980. urtean, milaka lagun atera ziren kalera, euskara defendatzera. “Zuek ere esan bai euskarari” lelopean, Oñatin hasi eta Bilbon bukatu zen.

Fermin Muguruza, Mad Muasel eta La Furia dira 21. KORRIKAren kantaren interpreteak.

 

En Tol Sarmiento taldeak egin du Herri Urratseko abestia

Gasteizko En Tol Sarmiento taldeak jarri dio doinua aurten Senperen (Lapurdi) ospatuko den Herri Urrats jaialdiko abesti ofizialari, eta Maddalen Arzallus bertsolariak jarri dizkio hitzak kantari, maiatzaren 12an Senperen egingo duten jaiaren kariaz.

Seaska Ikastolen Federazioak 50 urte beteko ditu aurten, eta hainbat ekitaldi egingo dituzte urte osoan. Abesti honekin, Seaskak oztopoak gainditzeko izan duen gaitasuna nabarmendu nahi dute.

‘LK’ lelopean, euskaraz hitz egitearen aldeko apustua nabarmendu nahi dute antolatzaileek. Halaber, ‘lizeo’ eta ‘kolegio’ hitzei ere aipamen egiten die aurtengo leloak.

Entzun ezazu hemen Iparraldeko ikastolen aldeko jaiaren abestia!

 

Jose Luis Alvarez Enparantza 'Txillardegi'. Artxiboko irudia: EiTB

Txillardegiren lan osoa digitalizatuta, denon eskura

Euskal Herriko historian leku berezia duen pentsalari, eragile eta idazlea da Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi (Donostia, 1929–‐2012), euskararen estandarizazioan, euskal kulturaren modernizazioan eta nazioaren eta hizkuntzaren arteko loturaren ikuspegian aitzindari izan baitzen Euskal Herrian, politikaren nahiz kulturaren esparrutik.

Jakin-ek bere obra osoa bilatu, arakatu, txukundu eta digitalizatu du, eta sareko atari bereziarekin herritar guztien eskura paratu du.

“Euskal pentsamenduan izan diren diskurtso berritzaileak ezagutzea garrantzitsua dela uste baitu Jakinek, bai behintzat kulturgintza eta herrigintza eredu propioa garatu nahi bada. Txillardegi ezinbesteko pentsalaria dugu horregatik”, zehaztu du Lorea Agirre Jakineko zuzendariak.

 Ia 2.000 idazlan digitalizatu, denon eskura

Hiru urte eman ditu Jakin-ek Txillardegiren lan osoa digitalizatzen, eta Gipuzkoako Foru Aldundiko Kultura Sailaren eta Jakin Fundazioaren arteko hitzarmenari esker gauzatu ahal izan da digitalizazioa.

“Guztira, 1.984 idazlan eta 23.591 orrialde digitalizatu dira”, azpimarratu du Joan Mari Torrealdaik. “Horietatik 1.634 idazlan dira Txillardegik berak idatzitakoak. Esaterako, 40 dira liburuak eta 1.352 artikuluak”.

Aurreneko dokumentu digitalizatuak 1956koak dira, Egan, Euskera eta Euzko Gogoa aldizkarietan argitaratutako artikuluak. Dokumenturik berrienak, aldiz, 2010–‐11koak dira, Hizpide eta Argia aldizkarietan idatzitako artikuluak.

Gainerako argitalpen digitalak, berriz, Txillardegiri egindako elkarrizketak, edota bere obraren inguruko azterlanak, erreseinak eta bestelako idazlanak dira, 350 guztira.

Obra oparoa, kopuruz nola edukiz, beraz. Euskara, soziolinguistika, hizkuntza minorizatuak, sozialismoa, existentzialismoa, nazio arazoa eta beste hainbat gai lantzen baitira Txillardegiren obran.

Sorgina Txirulina. Irudia: http://www.unrelatoparacadarato.com/es/aprender-euskera-cuentos/

Sorgina Txirulina, euskara ikasteko

Sorgina Txirulina (Erica Liquete) ekimenak euskaldunak ez diren pertsonek seme-alaben eta ipuinen laguntzaz euskara ikastea du helburu.

Guraso askok eskolara bidaltzen dituela seme-alabak, baina euren neska-mutikoek eskolatik kanpo ez dute euskararik erabiltzen.

Horregatik, egitasmo bitxi honek ipuinak prestatu ditu, haurrak motibatzeko eta gurasoek euren ikasteko gogoa erakusteko asmoarekin.

Sorgina Txirulina pertsonaiak jatorrizko ipuinak Sarera igotzen ditu. Ipuin bakoitzak testuaren itzulpena, unitate didaktikoa, entzuteko ipuina, eta ekintza baten proposamena dakar.

Horrela, gurasoek istorioa aldez aurretik prestatu, eta horren ostean, familiek ipuinaz gozatzeko aukera dute.

Lizarraga (Nafarroa). Argazkia: Jose Luis Imaz.

Otsailean lainoa noraino, elurra gero haraino

Honezkero galtzekotan diren atsotitz eta esaera zahar askori laguntzeko asmoz, hona hemen negu sasoirako baliagarria den zerrenda bat. Ahozko literaturaren altxorra ez galtzeko, esamoldeak erabili egin behar baitira, beste irtenbiderik ez dago.

Gainera, neguko atsotitzak eta esaera zaharrak zein baino zein ederragoak dira. Zerrenda hau horren lekuko:

– Abenduan

• 21: San Tomas eguna, argitu orduko iluna
• Abenduko elurra gazta zaharraren pare
• 24: Gabon, dagoenean bonbon, ez dagoenean egon
• 25: Eguberri argitsu, ogia gero lastotsu
• Eguzki zuriaren ondoren, laino beltzak
• Elurretan jaio eta izotzetan bataiatu
• Ihintza gaineko hegoa, gauerako hodeia
• Urteberri, urtezahar, Martxelino galtza zahar

– Urtarrilean

• Urtats, Urteberri, zoroak ere igarri
• Ilbeltza egiten badu txuri, ardiak haziko du; ilbeltza egiten badu hil beltz, ez ardi eta ez axuri
• Izotzila, hotzak hila; otsaila firili-faraila; martxoa dinbirri-danbarra; apirila biribila, urdandegian hila.
• Eguzkiak erretzen badu urtarrila, zoaz eske-zakuaren bila
• Izotzileko elurra, burnia; otsailekoa, altzairua; martxokoa, harria; apirilekoa, lurra; eta maiatzekoa, gazura
• Urtarril hotza, neguaren bihotza
• Urtarrilean pinpirina ikusi baino, otsoa ardi jaten ikusi nahiago
• Urtarrila bero, zinkurinak gero
• Urtarrileko elur, burdinazko elur
• Urtarrila euritsu, urtea dirutsu
• Urtarrila urik gabe, urtea ogi gabe
• 17: San Anton . Sasoian sasoiko, San Antonez ospelak belarritako
• Puzker handia kakagura, izotz handia elur-gura
• 20: San Sebastian hotza, neguaren bihotza
• 22: San Bizente hotza, neguaren bihotza
• Leia (izotza), zaharraren hilgarria, gazteen zahargarria
• Mendian elurra, elurra, artzainen zapela makurra
• Negu bigunegiak, uda gogorregia
• Negua eguzkitsu, ondoko ura euritsu
• Elurra mendian, haize hotza herrian
• Negu elurtsu, urte garitsu
• Neguak edertzen du uda

– Otsailean

• Otsaila eztiegia, primadera txirtxilegia
• 2: Kandelario elurra dario; San Josek lagunduko dio
• 3: Kandelario elurra dario; San Blasek lagunduko dio
• 5 (Santa Ageda): Otsaileko lorea, ez balitz hobea; apirileko lorea, batez baino hobea; maiatzeko lorea, hura da florea!
• Otsaila, katu-hila
• Otsailtxo munduan, aldiz eguzkitan, aldiz sutondoan
• Otsailean bero, negua gero
• Otsailean tximeleta baino, otsoa ardi artean ikusi nahiago
• Otsailean irteten du hartzak leizetik
• Otsailean, katuak ere arrain eskean
• Otsailean lainoa noraino, elurra gero haraino
• Otsaileko elurrak ongarri hoberena balio du
• Otsaileko euri, urteko ongarri
• Otsaileko, oloa olo; martxokoa, olotto; apirilekoa, ez olo eta ez lasto
• Otsailtxo laburrean, katarrak gau-lapurrean
• Otsaila, nahiz laburrena, da hilabete txarrena

– Martxoan

• Martxoaren hasiera, zaharraren piztuera
• 3: Done Emeteri Zeledon, porrua ereiteko aro on
• Eguzki eta euri, martxoko eguraldi
• Oteak martxoan lore, ez da faltako eri eta dolore
• Lantxerra (lanbroa) martxoan noraino, apirilean elurra haraino
• Martxoan arrautza eta martxoan txita
• Martxoko trumoiak berrogei eguneko ekaitza
• 12: San Gregorio, elurra dario; San Josek, lagunduko dio
• Martxo kaldartxo, ez ardi eta ez artantxo (urteko ardia)
• Martxoaren erdi inguruan, gaua eta eguna ia berdinduan
• Martxo lehorra, maiatza bustia
• 19: San Jose goizeko ihintzak, kentzen ditu gaitzak
• Martxoa eurite, urtea ogite

 

Gehiago ezagutzen al dituzu?

Argazkia: euskararenmaratoia.eus

Euskararen Maratoiak Lasarte-Oria hartuko du berriro

Euskararen 9. Maratoian urriaren 22 eta 23an egingo dute, Lasarte-Orian. Aurtengo leloa ‘Irten armairutik’ izango da; izan ere, oraindik ere bada gure egunerokotasunean lortu beharreko erronka bat, ezagutzatik erabilerara salto egitearena, antolatzaileek azaldu dutenez.

 

Egun gizartean berezko zentzua duen esamolde bat bere egin dute, ‘Armairutik irtetea’ homosexualitatearen aitortza publiko eta borondatezkoari erreferentzia egiteko erabiltzen den bezala, euskal hiztunok ere ahalduntze hori arlo linguistikora ekartzeko garaia dela iruditzen zaie.

 

Euskararen Maratoiko 40 orduak gaindituta, herriari erronka berri bat botako diotela jakinarazi dute, 40 egun euskaraz. Erronka honen arduradun EHUko Pello Jauregi izango da eta ikerketa bat ere eramango du aurrera. Hau Foru Aldundiak babestua izango da.

 

40 orduetan dinamizazio lanak egingo dituen zortzikotea hauxe izango da: Joxe Mari Azkonobieta, Agus Mujika, Joxe Mari Agirretxe, Rebeka Garzes, Estitxu Garmendia, Mikel Izquierdo, Enara Ieregi eta Oihana Fu Otaegi. Aurtengo abestia eta bideoklipa herriko pailazoen ‘Egiozu euskaraz’ da.

 

Euskarazko hiztegi erotikoa

Tamalez, bizitzako zenbait arlotan kosta egiten da oraindik euskaraz jardutea: sexuaz eta erotismoaz ari garenean, esaterako. Beraz, bada garaia kontu horietan ere euskaraz komunikatzeko! Askoz ere xarmangarriagoa izango da guztia, ziur gaude 😉 . Lehen urratsak errazagoak izan daitezen, asko lagunduko diguten zenbait hitz eta kontzeptu bildu euskararen blog honetan. Hona hemen, euskarazko hiztegi erotikoa. Eta, noski! Zuen proposamenak ere gustura entzungo genituzke! Laster etorriko gara hiztegiaren bigarren zatiarekin! 😉

sexua

Arkera egon: Bero-bero egotea

Afroi: Sexualki erakargarria dena

Apotan egin: Larrutan ordainduta egin

Astarraldia eduki: Berotu

Astindu: Masturbatu “

Aurreburua: Sexu kontuetan sutsua dena

Azak eman: Paso egin. “

Beltza jo: Larrua jo

Bibolinjole: Masturbatzeko gailua

Buztana, isipua: Zakila“

Enkargua egin: Neska-mutil bati berarekin ibili nahi duzula esatea “

Egitorgasmoa: Inorekin oheratzeko asmoa

Gainezka egin, txorrostaldia bota: Hazia bota

Odolostia: Biguna dagoen zakila “

Pikua, pottoliña: Alua “

Txapapera bota: Txortan gabiltzanean gainezka egin baino lehen zakila atera. “

Nerbioi ibaiaren arroko herrietako euskararen erradiografia

Nerbioi ibaiaren emariari jarraituz dauden herriak eta euskarak ezagutu ditu Kike Amonarizek ‘Tribuaren Berbak’ saioan.

tribu-nerbioi_1024x576Urduñan hasi du ibilbidea. Bizkaiko hiri bakarra da, eta Arabak eta Burgosek inguratutako uhartea dela esan daiteke. Betidanik bizi izan dira elkarrekin gaztelania eta euskara bertan, nahiz eta gaztelaniaren eragina nabarmenagoa den. Aketza Merino historialariaren hitzetan, azken euskaldunak XIX. mendearen amaieran jaio ziren bertan, baina, bilakaera oso ona izan da azken hamarkadetan. Belaunaldi berriek euskaraz dakite, eskolan edo euskaltegian ikasi dutelako. Orain, umeek euskara etxean ikasten dute, eta, beraz, ez dira hain euskaldun berriak.

aiaraldea

Izar Mendiguren, Gartzen Garaio eta Kike Amonarriz

Amurrio izan da bigarren geltokia. Aiara koadrilako udalerria da. 10.000 biztanle ditu, eta Arabako 3. udalerri populatuena da. Industriak pisu berezia izan du bertan, eta 60ko eta 70eko hamarkadetan populazioa asko handitu zen. Gaur egun, biztanleriaren herena da euskalduna, baina erabileran dago erronka. Erronka horri helduta sortu zuten, hain justu ere, 2010ean, Aiaraldea Komunikazio Leihoa. Euskararen normalizazioan urratsak egiteko, hainbat komunikazio tresna jarri zuten martxan, inguruan zegoen gabezia betetze aldera. Izar Mendiguren eta Gartzen Garaioren hitzetan, hainbat alorreko jendea elkartu zen euskaraz komunikabide bat sortzeko. Informazioa ahal beste euskarritan zabaltzea denez euren filosofia, webgunea aireratu zuten lehenengo, gero irratia etorri zen, eta azkenik, egunkaria eta sare sozialak iritsi ziren. “Webgunea da guztien biltokia, etorkizunari begira apustu estrategikoa hori delako”. Bestalde, komunikabideak sortzeaz gain, elkargoa ere eratu dute, errealitate euskaldun berriak sortu behar zirela ikusi zutelako. Izan ere, euskararen ezagutza eta erabilera hazten ari dira, baina erabilera % 5ekoa da eskualde osoan. Horregatik, gauza erakargarriak planteatu nahi dituzte euskarak balio erantsia izan dezan.

izatefaltsua

Izatefaltsua taldea

Amurrion bertan, Izatefaltsua musika taldea ezagutu du Kikek. 10 urte daramate lanean, eta betidanik euskaraz egin dituzte kantak. Eskualdean musika talde ugari dago, eta gehienak euskaraz aritzen direla nabarmendu dute, ingelesez eta gaztelaniaz aritzen direnak ere badaude ere. Gainera, entzuleei dagokienez, nabaritu dute euskaldun gehiago daudela, nahiz eta nahi baino gutxiago hitz egiten den euskaraz.

Herriko gurasoen artean ere ibili da galdezka Amonarriz, hurrengo belaunaldiak nolakoak izango diren jakin ahal izateko. Haurrak eskolan eta eskolaz kanpoko jardueretan (igeriketan, pilotan…) euskaraz aritzen dira, baina euren artean, ordea ez. Gurasoekin ez bada, haurrak gaztelaniaz aritzen dira.

Aiaran, euskararen presentzia kalean sustatzeko, Hogeitalau euskara elkartea sortu zuten duela 15 urte. Joseba Llanok azaldu duenez, euskara eskolatik kalera ateratzea zuten (eta dute) helburu. Zailtasunak izan dituzte, eskualdeko herriak geografikoki oso sakabanatuta daudelako. Gainera, herri txikiak izanik, bizitza soziala ez da hirietakoaren parekoa. Edonola ere, kaleko hizkuntza erabilera sustatzeko lanean dihardute, eta ikuskizunak antolatzen dituzte bereziki umeei zuzenduta.

laudio

Felix Mugurutza

Nerbioiri jarraiki, Laudiora iritsi da saioa. Arabako 2. herri handiena da populazioa kontuan hartuta, eta, euskararen berreskurapenari dagokionez, txapeldunak dira bertan. Felix Mugurutza euskara teknikariak azaldu du 80ko hamarkadan % 5 zirela euskaldunak, eta, gaur egun, aldiz, % 30 direla, eta beste % 30, berriz, ia euskaldunak. Azken 10 urteetan, % 30 igo da hiztunen kopurua baina erabateko aldaketa erabilerari lotuta etorri da, % 250ekoa izan baita igoera. Euskal Herriko oso leku gutxitan izan da horrelako daturik. Gainera, azpimarratu du haurrak tartean daudenean erabiltzen dela gehien euskara, eta, haren hitzetan, “hori da etorkizuna bermatuko digun gakoa”. Bestalde, garai batean euskara militantziagatik ikasten zen. Gaur egun, ordea, “maitasun kontua da”: “Euskara ez da behar Laudion funtzionatzeko, baina behar da zoriontsuago izateko”. Amaitzeko, euskaldun berrien ahalegina nabarmendu du.

Ondoren, Arrigorriagan izan da, Bizkaian. Bertan, Berbalagun egitasmoaz aritu zaio Aritza Agirrezabal dinamizatzailea. Kalean euskaraz egitea da helburu nagusia, hau da, euskara klasetatik plazara ateratzea. Orain dela 7 urte hasi ziren, eta nabarmendu du euskaldun berri askorentzat ezinbestekoa dela, eskoletan baino ez baitzuten egiten euskaraz. Are gehiago, naturaltasuna eman die proiektuak, lasaiago hitz egiten dute, eta, garrantzitsuena, beldurra eta lotsa galdu dute. Egitasmoari falta zaiona “euskaldun zaharren parte-hartzea” dela esan du.

Arrigorriagatik, Zaratamora. Bertan, bi eremu desberdindu daude: Nerbioi inguruko industrigunea, behean, eta landa eremua, goian. Karlos Zarragak esan duenez, alde handia dago bi zonaldeen artean. Industrigunean gaztelaniaz aritzeko joera dago, langile asko kanpotik etorritakoak direlako; landa eremuan, aldiz, euskara mantendu da. Zaratamoko historia arakatu du, eta, topatutako datuen arabera, XIX. mendean, euskaldun elebakarrak ziren guztiak. XX. mendearen hasieran ere euskara zen hizkuntza nagusia. Bere gazte garaian gaztelaniaz eskolan ikasi zuten, baina, handik kanpo, euskaraz aritzen ziren. Gaur egun, D ereduan ikasten dute haur guztiek, eta asko jolas orduetan euskaraz aritzen badira ere, beste batzuek gaztelaniara jotzen dute. Gazteen artean ere, lehen gehiago egiten zen euskaraz gaur egun baino.

basauri-euskara

Ludi Viguera

Azken geltokia Basauri izan da. Bilbo Handiko udalerri horretan euskara biziberritzeko lan handia egiten du Euskarabila elkarteak. Ludi Viguerak azaldu du 1995ean sortu zutela, “Basaurik euskara elkarte bat merezi eta behar zuela” ikusita. Herriko jende konprometitua, anitza eta euskalduna elkartu zen horretarako. Urte asko daramate lanean, eta, azken urteetan, oso sonatua izan da ‘Basaurin be bagara’ ekimena. Lasarte-Oriaren adibideari segika, 12 orduko maratoia antolatzen dute, eta 500 pertsona baino gehiago igarotzen dira agertoki gainetik jardunaldi osoan. Horrelako herri batean indartze handia ekarri du horrek. Bertan, biztanleriaren % 24 da euskalduna, eta % 21 ia euskalduna, beraz, ia 20.000 herritarrek daukate euskararekin lotura. Kale erabilerari begiratuta, ordea, % 4koa da. Viguerak esan du euskalgintzak egin beharreko lanaz gain, administrazioen eta erakunde publikoen bultzada beharrezkoa dela. Gainera, ezinbestekoa da ilusioa. Helburua da euskaraz bizi ahal izatea Basaurin eta Euskal Herri osoan, eta, horretarako, “derrigorrezkoa da elkarrekin ekitea”.

Ikusi EITB Nahieranen atal osoa:

Eskolaren lana euskararen erabilera sustatzeko

Tribuaren Berbak saioan, eskolak euskararen erabilera indartzeko egiten ari diren lanaz aritu dira Kike Amonarriz eta haren gonbidatuak.

estatistika

Iaz, milioi erdi pasatxo ikasle izan zen Euskal Herrian, Haur hezkuntzatik hasi, eta Lanbide Heziketaraino. Horietatik, % 51k D ereduan ikasi zuten, euskara hutsez; % 15ek, B ereduan, eredu elebidunean: % 14k A ereduan, euskara irakasgai gisa soilik izanda; eta % 20k erdara hutsez. Datu horiek asko aldatzen dira eremu administratiboaren arabera, ez baita egoera bera EAEn, Nafarroan, eta Ipar Euskal herrian.

suberbiola

Pablo Suberbiola

Pablo Suberbiola Soziolinguistika Klusterreko kideak dio euskararen erabilera oso desberdina dela ereduaren arabera, bai ikasgelan, bai jolaslekuan. Jakina, D ereduan da handiena. Dena dela, nabarmendu du eredu bakoitzeko erabilerak aztertzerakoan kontuan hartu behar dela bakoitzeko ikasleen tipologia oso desberdina dela. Ikasleak bizi diren ingurunean dagoen erabileraren parekoa izango da erabilera bai eskolan, baita handik kanpo ere. Beraz, eskolak erabilera bultzatzeko zer hobetu badu ere, beste sektore batzuetan askoz gehiago dago hobetzeko.

Nola lor daiteke euskara eskolako hizkuntza izatetik bizitzako hizkuntza izatera heltzea? Jasone Aldekoa Hezkuntza Berriztatzeko aholkulariak azaldu du Ulibarri programarekin ari direla lanean arlo horretan. Helburua da nerabeak izatea euren hizkuntza hautuaren jabe. Horretarako, ordea, ezinbestekoa da familiaren atxikimendua, hor egiten delako hizkuntzaren erabilera intimoa. Bestalde, ezinbestekoa da aisialdiko jarduera guneen lana.

Ikasleei eurei ere galdetu die Kikek, eta, haien hitzetan, beharrezkoa dela euskaraz eskaintza handiagoa izatea entretenitzeko; eskolatik kanpo ere erabil dezaketela sumatu behar dute. Hau da, euskarak erakargarri izan behar du eurentzat.

gasteizEskola asko ari dira saiatzen paper gaineko teoriak praktikara eramaten. Gasteizko Koldo Mitxelena institutuan izan da, hasteko, Amonarriz. Bertako arduradunek esan diotenez, “euskaraz gero eta gehiago dakite, baina gero eta gutxiago erabiltzen dute”. Oso gazte direnean asko hitz egiten dute, baina handitzen doazen heinean, galtzen doaz. Horregatik, euskararen erabilera sustatzeko lan handia egiten dute, eta eustea lortzen dute.

Hernaniko Inmakulada kristau eskolan % 10 baino ez dira euskaldunak. Haur Hezkuntza eta Lehen Hezkuntzako lehen zikloan D eredua dute ezarrita, baina DBHn B eredua dute, etorkin ugari matrikulatzen baitzaie maila horietan. Ikasgela barruan eta kanpoan euskaraz aritzen dira HHn eta LHn; DBHn, berriz, gaztelaniaz. Hernaniko Dobera euskara taldekoekin lankidetzan, egitasmoak gauzatzen dituzte aisialdian euskararen erabilera sustatzeko. Zeregin nagusitzat dute euskararen gaineko sentimendua eta motibazioa sortzea, “horren atzetik etorriko delako erabiltzeko grina”.

Tolosako Laskorain ikastetxean % 96 aritzen dira euskaraz gelan eta jolastokian. 80ko hamarkadan, berriz, egoera bestelakoa zen; garapen horretan lan izugarria egin du “Euskaraz Bizi” planak. Helburu nagusiak dira hitz egitea, errotzea eta adin desberdinetara iristea. Adinak kontuan hartuta, HHn eta LHn lortu nahi dute ikasleek eskolan eraikitzea harreman sare euskalduna. Horretarako, ezinbesteko laguntzailea da Argitxo iratxoa. LHko 2. Eta 3. zikloetan, ikasleek berezko duen lehiako eta jolaserako joerei heltzen zaie; eta DBHn ikasleei gogorarazi nahi diete zein garrantzitsua den euskaraz bizitzea.

anikostera

Ani Kostera

Kanboko Xalbador ikastegian 317 ikasle dituzte. Barnealdeko herrietatik datozenek, etxean euskaraz aritzeko aukera izaten omen dute; kostaldekoek, berriz, gutxiago. Lehen ikasgela barruan zein kanpoan arraroa zen ikasleek komentarioren bat frantsesez egitea. Gaur egun, ordea ez. Beraz, berreskuratze lan horretan, eskolak funtzio publikoa du. Gainera, euren gain hartzen dute ikasleei euskararen etorkizuna euren eskuetan dagoela ikustarazteko ardura. Kontzientzia hori landu behar dute gurasoekin eta haurrekin. Dena den, ikastetxeko arduradunek adierazi dute ofizialtasuna lortzeak gauzak asko erraztuko lituzkeela.

Nafarroan, legea aldatzeak D eredua zabaltzeko aukera gehiago emango du datorren ikasturtetik aurrera. Hori pozgarria da Sortzenen arabera, baina arazo batzuk gainditzeko beharra dago oraindik ere. PAI programa ezartzeak (ingeles ordu gehiago sartzeko) kalte egin dio euskarari. Gainera, hiztun kopuruak gora egin du, baina erabilerak, ordea, ez. ETB3 bertan ezin ikusi izanak eragin handia izan du, marrazki bizidunak euskaraz ezin ikusita, euskaraz zegoen esparru bat galdu baita. Sortzenek ikasleen erabilera sustatzeko egiten du lan, normalean familiak erdaldunak direlako, eta gaztelaniaz hitz egiteko joera dutelako.

jasonecenoz

Jasone cenoz

Jasone Cenoz EHUko katedradunak dio hizkuntza akademikoa lantzea beharrezkoa dela, eta eskolak lan hori egiten duela. Dena dela, nabarmendu du euskara eguneroko bizitzako hizkuntza bihurtu behar dugula. Bestalde, eleaniztasunaren garrantzia ere azpimarratu du: “Euskara babestu behar da, eta gehiena euskaraz egin behar da, baina beste hizkuntzak ere landu behar dira, beharrezkoak direlako”.

Saioa amaitzeko, Irungo Berritzeguneko Iñaki Biainengana jo du Amonarrizek. Haren hitzetan, eskola euskararen arnasgunea da, eta lan handia egin dezake, baina ezin du bakarrik egin. Beste “hanka” batzuk behar ditu: familia, aisialdiko eskaintza eta hedabideak. “Euskara erabiltzen jarraitzea nahi badugu, euskararen aldeko jarrera modu sistematikoan lantzen hasi beharko ginateke”, esan du. Gainera, familiei dagokienez, garrantzitsua da umeei transmititzea euskara erabiltzeko ohitura. “Erakutsi behar zaie euskara ongi ikastea inbertsio garrantzitsua dela etorkizunean lan munduan integratzeko eta sozializatzeko”.

Urtetan eskolaren bizkar gainean ipini da euskalduntzearen erantzukizuna. Irakasteari, ikasleen ezagutza-multzoa handitzeari, euskararen gaineko trebetasun-maila ere areagotzea eskatu zaio. Hiztun osoak sortzeko, ordea, gizarte osoa da beharrezkoa. Bizkar-zorroa elkarbanatuta aiseago eramaten dela zama, alegia.