Tag Archives: euskaldun berriak

Zein erronka ditu euskarak etxe barruan?

Euskarak etxe barruan gainditu beharreko erronkei buruz aritu dira Kike Amonarriz eta konpainia Etxe barruko erronka atalean. Etxean, familian… belaunez belaun transmititu izan da beti euskara. Garai bateko kontua da hori, ordea, gaur egun gauzak aldatu egin baitira. Datu esanguratsu bat: gazteen euskaldun kopurua handituz doa, baina etxean euskararen erabilera ez da maila berean igo. Zergatik? Erantzunak ematen saiatu da Tribuaren Berbak.

Zarauzko Orokieta Herri Eskolan hasi du Kike Amonarrizek saioa, ikasleek etxean erabiltzen dituzten hizkuntzez galdezka. Hona hemen Kikek aurkitu dituen emaitzak.

-Batez ere euskaraz egiten duten familiak: 5.

-Batez ere gaztelera erabiltzen duten etxeak: 6.

Euskara edo gaztelera ez den hizkuntza bat erabiltzen duten etxeak: 2.

Euskara eta gaztelania uztartzen dituzten familiak: 11.

tribua-ortiz-perezOndoren, Ortiz Perez familiaren etxean izan da, zein hizkuntzatan bizi diren jakiteko. Zarautzen bizi diren arren, Maria Jesus Perez eta Ubaldo Ortiz gurasoak Barakaldokoak eta euskaldun berriak dira. Ubaldok unibertsitate garaian ikasi zuen euskara euskaltegian. Maider eta Ander Ortiz dira beraien seme-alabak. Nagusiki gazteleraz hitz egiten dute etxean, baina noizean behin euskara erabiltzen dute: etxerako lanak egiterako orduan, lagunak etxera doazenean… Ubaldok azaldu duenez, zaila da hizkuntza ohiturak aldatzea.

tribua-jorge-gimenezGaur egun familia hitzaren esanahia lehen baino askoz zabalagoa da, eta familia egituren aldaketa errealitatea da. Horrek euskararen transmisioan eragin handia izan du. Horretaz aritu da Kike Jorge Gimenez Hizkuntza Politika sailburuordearekin. Honek azaldu duenez, familia egituren aldaketak eragin zehatza izan du euskararen erabileran. Duela 20-30 urte, euskaldunek euskaldunekin sortzen zituzten familiak, beraz, euskaraz egiten zuten familia kopurua txikiagoa zen. Orain, aldiz, gero eta familia misto gehiago daude, hau da, guraso bat euskalduna da eta bestea erdalduna. Ondorioz, hizkuntzen erabilera aldatu egin da. Dena den, euskararen etxeko erabilera ez da aldatu azken 20 urteotan. Bestalde, euskaldun kopurua asko igo da azken urteotan, eta horrek eragina izan lezake etorkizunean. Azkenik, etxean euskara bultzatzeko ekintzez aritu dira. Jorge Gimenezek azaldu duenez, dentsitate arazoak dauden tokietan euskal hiztunak biltzea da ekimenetako bat.

tribua-laura-martinezGai horrekin jarraituz, familia eta euskara uztartzeko helburua duen programa batez aritu da Kike Laura Martinez euskara teknikariarekin. Eman Giltza ekimenaren bidez, gurasoen zalantzak eta kezkak argitzen dituzte, webgune baten bidez. Beraien esperientziak ere azaltzen dituzte, guraso guztiek antzerako arazo eta zalantzak ikus ditzaten. Bestetik, etxean seme-alabekin euskara erabiltzeko materiala jarri dute gurasoen esku. Haurrek euskara erabiltzeko jokoak ere badaude Eman Giltzaren webgunean. Azkenik, haurrek euskaraz irakurtzeko eta aisialdian euskara erabiltzeko ekimenak ere badituzte martxan Txorierriko Mankomunitatean.

tribuaren-berbak-inkestaKale inkestaren atalean, haur hizkeraz galdetu die Kikek Hernaniko herritarrei. Ba al dakite hitz hauen esanahia? apatx (eseri), apapa (kalera joan), kokolo (txokolatea), mama (edaria), pa (musu), txitxi (haragia), txutxu (txoria), pitxitxi (katua), kika (hortzak), papo (amaitu), ninia (umea), maite (laztandu), pupu (mina), fu (putz egin)…

Saioa bukatzeko, Paula Kasares soziolinguistak Lasarte-Oriako Sasoeta-Zumaburu ikastetxeko gurasoek euskararen etxeko erabileraz dituzten duda eta galderei erantzun die.

tribua-paula-kasaresNire bikoteak euskara gutxi daki. Haurrekin gaudenean euskara gutxi hori praktikatu behar du haurrekin ala euskara erabili behar du? Kasaresek azaldu duenez, ez dio arazorik ikusten bere bikotekideak seme-alabekin euskaraz hitz egiteari. Zuzentasuna garrantzitsua den arren, gurasoen eta haurren arteko harremanean ez da garrantzitsuena.

Nola transmititu euskararen erabilpena herri erdaldun batean? Guraso euskaldunek ulertu behar dute haurrek, komunikatuko baldin badira, sarritan erdaraz egin beharko dutela. Bestalde, etxe erdaldunetako haurrak euskalduntzen direnean, hizkuntza portaerak aldatu behar dituzte, gainerako euskaldunekin ere euskaraz egiteko.

Etxean euskaraz hitz egiten dugu, baina eskolako lagunekin erdaraz komunikatzen dira. Nola egin umeek beraien artean euskaraz komunikatzeko? Hizkuntza ohiturak aldatzea zaila da, sarritan laguntza behar du.

Kubatarra naiz eta ez dakit euskaraz. Nola lagunduko diet seme-alabei etxeko lanekin? Edukiekin laguntzea baino garrantzitsuagoa da, Paula Kasaresen ustez, motibazioarekin laguntzea.

Nire bikotea eta ni euskaldun berriak gara. Nola egin gure alabak etxean ere euskaraz egiteko? Euskara konplizitate elementu bilakatuko luke bere alabarekin.

Familiartean erabiltzen dugun hizkuntza euskara izatea gure esku dago. Beraz, etxe barruan euskara gehiago entzun nahi baduzue, egin besterik ez duzue.

Ondo izan eta hobeto bizi!

Programa osoa ikusi nahi baduzu, hemen duzu:

Helduen alfabetatzea da, transmisioarekin batera, euskararen etorkizunaren zutabeetako bat

Kike Amonarrizek ETB1en gidatutako ‘Tribuaren Berbak’ saioaren bigarren atalak euskaldun berriei omenaldia egin nahi izan die, eta euskaltegien lana goraipatu nahi izan du. 1987tik hona, ia 400.000 pertsona ibili baitira euskara ikasten. Bejondeiela! euskaltegia_1024x576

Monumentu bat euskaldun berriei. Izenburu horrekin aurkeztu digu Kike AmonarrizekTribuaren Berbak’ saioaren bigarren atala ETB1en. Euskaldun berriak goretsi nahi izan ditu saioak, eta euskaltegien lana goraipatu. Ez baita nolanahikoa daukaten meritua. Non legoke euskara euskaldun berriek egindako ahalegina gabe?

1987tik hona, 400.000 pertsona inguru ibili dira euskara ikasten Euskal Herrian dauzkagun 154 euskaltegietan. Joan den ikasturtean bakarrik, 38.349 pertsona matrikulatu ziren. Datu ofizialen arabera, emakumea, 25 eta 40 artekoa eta goi mailako ikasketak dituena da euskaldun berriaren erretratu robota. Baina denetarik topatu du Amonarrizek Iruñeko, Santurtziko eta Miarritzeko euskaltegietan. Eta jendeak, gainera, arrazoi anitzek bultzatuta jo du euskara ikastera: hizkuntza bera gustatzen zaielako, daukan balioaz ohartzen direlako, gurasoen hizkuntza berreskuratzeko, seme-alabei euskaraz egiteko, lana bilatzeko…
Hiru euskaldun berri ezagun elkarrizketatu zituzten bigarren ‘Tribuaren Berbak’ saioan: Fernando Goñi pilotaria, David Doblas saskibaloi-jokalaria eta Andrea Arrizabalaga ETBko aurkezlea.doblas-andrea-goni_1024x576

Fernando Goñi nafarrak ahaztuta omen zuen zekien euskara gutxia, eta zerotik hasi behar izan zuen. “Beldur hori kentzea izan zen zailena, lotsa hori galtzea”, esan du. Hiru urte eta erdi eman zituen euskaltegian, eta “oso gustura” ibili zela aitortu du.

David Doblas Gipuzkoa Basketeko jokalari kantabriarra duela hiru urte hasi zen euskara ikasten. 13 urte daramatza Euskal Herrian, eta ikasteko beharra sentitu du. “Kirolaria naiz, eta nire errespontsabilitatea da, kultura, hizkuntza, euskara garrantzitsuak dira”, adierazi du. Ez zaio samurra egiten ari euskara ikastea, baina, “ilusioarekin”, ikasten ari da.

Andrea Arrizabalaga aurkezlea Galdakaokoa da, eta euskara pixka bat bazekien arren, ez zen ongi hitz egiteko gai. Horregatik, unibertsitate garaian, euskaltegira joatea erabaki zuen. “Arrazoi berezirik ez nuen, behar nuen. Euskal Herrian bizi naiz eta ez nekien ia hitz egiten”, esan du kazetariak.

Euskal Herritik kanpo euskara ikasten dabilenik ere topatu du ETB1eko saioak. Madrilen, esaterako, Carabanchelen, Jesus ‘Iosu’ Solerak euskara eskolak ematen ditu. Bera ikusminez hasi zen euskara ikasten, ez baitu euskal jatorririk, eta orain, irakaslea da. 12-13 pertsona ari dira ikasten bertan; gehienak madrildarrak dira. “Jendeak japoniera, alemana, ikasten baldin badu, zergatik ez du euskara ikasiko”, esan digu.

kutsidazu_1024x576
Euskaldun berriei lotuta, fenomeno literario bat ere badugu Euskal Herrian. Joxean Sagastizabalek idatzitako Kutsidazu bidea, Ixabel liburua da euskal literaturak inoiz izan duen best-sellerrik salduena. 1994an argitaratu zuten, 50 edizio atera dituzte dagoeneko, eta ia 100.000 ale saldu dira! Zalantzarik gabe, euskaldunon Harry Potter da Juan Martin euskaldun berriak Tolosaldeko baserri batean euskara ikasten egindako egonaldia kontatzen duen liburua. Ez da erraza izango marka hori gainditzea!

Euskara ikastea zaila dela dioen mitoa suntsitu genuen aurreko saioan, eta oraingoan, euskara ikasteko bidea luzea dela dioena gezurtatuko dugu: 900 ordu behar dira euskara ikasteko. 3-4 ikasturtez euskaltegian arituta, euskaraz taxuz idazteko, hitz egiteko eta idazteko gai izango litzateke edonor.

Baina zein da euskaltegiek egun duten erronka? HABEko zuzendari nagusi Joseba Erkiziak eta AEKko koordinatzaile nagusi Mertxe Mujikak esandakoaren arabera, eskaintza hobetzea eta euskara ikasteko prozesua erraztea da. Izan ere, euskararen etorkizunerako, transmisioarekin batera, helduen alfabetatzea da zutabe nagusietako bat, eta administrazioen ikuspegitik, euskaltegien sistemari egonkortasuna ematen asmatu beharra dago. Gainera, hizkuntza bat ongi ikasteko erabilera ezinbestekoa denez, euskaldun zaharren lana da euskaldun berriei laguntzea, erabiltzeko esparruak ematea, pazientzia izatea, eta batez ere, haiek ez uxatzea!

Edonola ere, euskaldun berri ala euskaldun zahar, guztiok gara euskaldun. Bide batez, esan dezagun Kike Amonarrizek saioaren amaieran topatu zuela euskaldun berriei eskainitako monumentua: Altzan dago, Donostian, ‘Lau Haizetara’ du izena, eta Antton Mendizabal eskultore gipuzkoarrak egindakoa da.