Tag Archives: Zarautz

Ze egoeratan dago euskara gure kostaldean?

Euskal Herriko kostaldeko hizkerak, kostaldeko euskarak, aztertu ditu aste honetan “Tribuaren Berbak”, ETB1eko saioak. Lekeitio eta Bermeotik hasi eta Miarritzeraino, hainbat herritako euskara eta hizkera propioak mantentzeko dauden ekimenak ezagutzera eman ditu Kike Amonarrizek saio honetan.

June Lauzirika eta Jone Aboitiz

June Lauzirika eta Jone Aboitiz

Bizkaian hasita, Lekeitio eta Bermeoko euskara aztertu duten bi filologo izan ditu lagun: June Lauzirika eta Jone Aboitiz. Bi hizkera hauek 20-25 urte inguruko 20 gazteren hizkerak aztertu dituzte bi neska hauek, azken urteetan euskalki hauek aldatzen ari ote diren ikusteko. Eta bai, aldatzen ari direla nabarmendu dute. Alde batetik, beste hizkuntzetako hitzak eta hauen bariazioak ugaritu direlako (porrejenplo, tipo, rollo, fifti-fifti…). Eta, bestetik, beste euskara batzuen (batuaren edo inguruko herrietako euskaren) eragina handitu delako; adibidez, lehen entendidu erabiltzen zuten eta orain ulertu.

Iñigo Zabala ondarrutarra

Iñigo Zabala ondarrutarra

Ekialdera eginez, Ondarroako hizkera ezaguna da Euskal Herri osoan, euskarari ematen dizkion hitz berezi pila direla eta. Iñigo Zabala ondarrutarrarekin egin du zita Kikek, azken urte hauetan euren hizkerarekin izan dituen esperientziak entzuteko. Besteak beste, Kakatzan mendi-bizikleta lasterketako kartelen egilea izan ohi da. Urtero, sare sozialen bidez Euskal Herri osora zabaltzen dira lasterketa honetarako egiten dituen kartel umoretsuak.

Eta zuek… ba al dakizue zer esan nahi duten intxirrikatu edota lantzoi hitzek?

Iker Itxaso eta Jone Azkoaga

Iker Itxaso eta Jone Azkoaga

Zarauzko eta Orioko euskarak, gertu egonagatik ere, ezberdintasun asko dituzte. Zarautzen, Gaztetxera gerturatu da “Tribuaren Berbak” saioa eta Iker Itxaso eta Jone Azkoaga aurkitu ditu han. Zarauzko euskararen berezitasunetako bat da mutilen artean hitanoaren erabilera oso zabaldua dagoela, gazte nahiz zaharren artean. Horrez gainera, badituzte hainbat hitz oso bertakoak direnak; txaparro adibidez, uretarako edozein jantziri (bainujantzi, neopreno, bikini…) esaten diote horrela.

Jabier Zabaleta Orioko euskara teknikaria

Jabier Zabaleta Orioko euskara teknikaria

Oriok ere itsasoarekin lotutako hitz pila ematen dizkio euskarari (txikota, arranpla, mutiloia…) eta herri euskaldunaren fama izan du beti. Baina Jabier Zabaleta euskara teknikariak, esan digunez, duela 25 urte egindako ikerketa baten ondorioz, gazteen %30ek soilik erabiltzen zutela euskara Orioko kaleetan konturatu ziren. Orduan martxan jarri zuten euskara sustatzeko plan batean bi eskolak eta gazte pila bat inplikatu zituzten, eta, gaur egun, %90era igo da zenbaki hori.

Eneko Gorri Miarritzeko euskara teknikaria

Eneko Gorri Miarritzeko euskara teknikaria

Azkenik, Miarritzeraino iritsiz, hiri kosmopolita eta surflari honetan euskarak duen presentzia ez dela oso ona esan digu Eneko Gorri euskara teknikariak. Baina azken urteetan zantzu positiboak antzematen dituztela esan digu; esate baterako duela 20 urte ia inork ez zuen euskaraz ikasten eta gaur egun, haurren %25 ari dira gure hizkuntzan hezkuntza jasotzen.

Turismoari begira dagoen hiri honetan euskararen alde egindako ekimenetako bat, poltsikoko hiztegi ttipiak argitaratzea izan da. Hainbat gairi buruzko hiztegitxoakatera dituzte euskara alor guztietan eta jende guztiarentzat erabilgarria izan dadin.

Ander Ithurbide, Txomin Sorraits eta Iban Ithurbide

Ander Ithurbide, Txomin Sorraits eta Iban Ithurbide

Ipar Euskal Herriko kostaldean surfak duen indarra ikusita, euskara eta surfa uztartuko dituzten ekimen ugari egiten dituzte, euskara bizitzako alor guztietan erabili daitekeela erakusteko. Ander Ithurbide, Txomin Sorraits eta Iban Ithurbideri esker surf eskolak euskaraz hartu daitezkeela edota, Glissegunak ekimenari esker, surfean euskaraz aritu daitekeela jakin dugu.

 

Zein erronka ditu euskarak etxe barruan?

Euskarak etxe barruan gainditu beharreko erronkei buruz aritu dira Kike Amonarriz eta konpainia Etxe barruko erronka atalean. Etxean, familian… belaunez belaun transmititu izan da beti euskara. Garai bateko kontua da hori, ordea, gaur egun gauzak aldatu egin baitira. Datu esanguratsu bat: gazteen euskaldun kopurua handituz doa, baina etxean euskararen erabilera ez da maila berean igo. Zergatik? Erantzunak ematen saiatu da Tribuaren Berbak.

Zarauzko Orokieta Herri Eskolan hasi du Kike Amonarrizek saioa, ikasleek etxean erabiltzen dituzten hizkuntzez galdezka. Hona hemen Kikek aurkitu dituen emaitzak.

-Batez ere euskaraz egiten duten familiak: 5.

-Batez ere gaztelera erabiltzen duten etxeak: 6.

Euskara edo gaztelera ez den hizkuntza bat erabiltzen duten etxeak: 2.

Euskara eta gaztelania uztartzen dituzten familiak: 11.

tribua-ortiz-perezOndoren, Ortiz Perez familiaren etxean izan da, zein hizkuntzatan bizi diren jakiteko. Zarautzen bizi diren arren, Maria Jesus Perez eta Ubaldo Ortiz gurasoak Barakaldokoak eta euskaldun berriak dira. Ubaldok unibertsitate garaian ikasi zuen euskara euskaltegian. Maider eta Ander Ortiz dira beraien seme-alabak. Nagusiki gazteleraz hitz egiten dute etxean, baina noizean behin euskara erabiltzen dute: etxerako lanak egiterako orduan, lagunak etxera doazenean… Ubaldok azaldu duenez, zaila da hizkuntza ohiturak aldatzea.

tribua-jorge-gimenezGaur egun familia hitzaren esanahia lehen baino askoz zabalagoa da, eta familia egituren aldaketa errealitatea da. Horrek euskararen transmisioan eragin handia izan du. Horretaz aritu da Kike Jorge Gimenez Hizkuntza Politika sailburuordearekin. Honek azaldu duenez, familia egituren aldaketak eragin zehatza izan du euskararen erabileran. Duela 20-30 urte, euskaldunek euskaldunekin sortzen zituzten familiak, beraz, euskaraz egiten zuten familia kopurua txikiagoa zen. Orain, aldiz, gero eta familia misto gehiago daude, hau da, guraso bat euskalduna da eta bestea erdalduna. Ondorioz, hizkuntzen erabilera aldatu egin da. Dena den, euskararen etxeko erabilera ez da aldatu azken 20 urteotan. Bestalde, euskaldun kopurua asko igo da azken urteotan, eta horrek eragina izan lezake etorkizunean. Azkenik, etxean euskara bultzatzeko ekintzez aritu dira. Jorge Gimenezek azaldu duenez, dentsitate arazoak dauden tokietan euskal hiztunak biltzea da ekimenetako bat.

tribua-laura-martinezGai horrekin jarraituz, familia eta euskara uztartzeko helburua duen programa batez aritu da Kike Laura Martinez euskara teknikariarekin. Eman Giltza ekimenaren bidez, gurasoen zalantzak eta kezkak argitzen dituzte, webgune baten bidez. Beraien esperientziak ere azaltzen dituzte, guraso guztiek antzerako arazo eta zalantzak ikus ditzaten. Bestetik, etxean seme-alabekin euskara erabiltzeko materiala jarri dute gurasoen esku. Haurrek euskara erabiltzeko jokoak ere badaude Eman Giltzaren webgunean. Azkenik, haurrek euskaraz irakurtzeko eta aisialdian euskara erabiltzeko ekimenak ere badituzte martxan Txorierriko Mankomunitatean.

tribuaren-berbak-inkestaKale inkestaren atalean, haur hizkeraz galdetu die Kikek Hernaniko herritarrei. Ba al dakite hitz hauen esanahia? apatx (eseri), apapa (kalera joan), kokolo (txokolatea), mama (edaria), pa (musu), txitxi (haragia), txutxu (txoria), pitxitxi (katua), kika (hortzak), papo (amaitu), ninia (umea), maite (laztandu), pupu (mina), fu (putz egin)…

Saioa bukatzeko, Paula Kasares soziolinguistak Lasarte-Oriako Sasoeta-Zumaburu ikastetxeko gurasoek euskararen etxeko erabileraz dituzten duda eta galderei erantzun die.

tribua-paula-kasaresNire bikoteak euskara gutxi daki. Haurrekin gaudenean euskara gutxi hori praktikatu behar du haurrekin ala euskara erabili behar du? Kasaresek azaldu duenez, ez dio arazorik ikusten bere bikotekideak seme-alabekin euskaraz hitz egiteari. Zuzentasuna garrantzitsua den arren, gurasoen eta haurren arteko harremanean ez da garrantzitsuena.

Nola transmititu euskararen erabilpena herri erdaldun batean? Guraso euskaldunek ulertu behar dute haurrek, komunikatuko baldin badira, sarritan erdaraz egin beharko dutela. Bestalde, etxe erdaldunetako haurrak euskalduntzen direnean, hizkuntza portaerak aldatu behar dituzte, gainerako euskaldunekin ere euskaraz egiteko.

Etxean euskaraz hitz egiten dugu, baina eskolako lagunekin erdaraz komunikatzen dira. Nola egin umeek beraien artean euskaraz komunikatzeko? Hizkuntza ohiturak aldatzea zaila da, sarritan laguntza behar du.

Kubatarra naiz eta ez dakit euskaraz. Nola lagunduko diet seme-alabei etxeko lanekin? Edukiekin laguntzea baino garrantzitsuagoa da, Paula Kasaresen ustez, motibazioarekin laguntzea.

Nire bikotea eta ni euskaldun berriak gara. Nola egin gure alabak etxean ere euskaraz egiteko? Euskara konplizitate elementu bilakatuko luke bere alabarekin.

Familiartean erabiltzen dugun hizkuntza euskara izatea gure esku dago. Beraz, etxe barruan euskara gehiago entzun nahi baduzue, egin besterik ez duzue.

Ondo izan eta hobeto bizi!

Programa osoa ikusi nahi baduzu, hemen duzu: