Umorea gai hartuta ibili da aste honetan ‘Tribuaren Berbak’ ETB1eko saioa. Herrialde eta hizkuntza ezberdinetan umorea ezberdina ote den jakin nahi izan du Kike Amonarrizek gidatzen saioak.

Lehendabizi, umorea zer den argitu behar dela eta, umoreari buruz tesia egiten ari den Uxoa Anduagarekin hitz egin du. Umorearen ezaugarriak hiru direla argitu du Uxoak. Lehendabizi fenomeno soziala izan behar du (arraroa da pertsona bat bakarrik, bestelako arrazoirik gabe, barre egiten ikustea). Bestetik, hauslea izan behar du; hau da, normala denaren eta ez denaren arteko haustura suposatzen du umoreak. Eta azkenik, umoreak atsegingarria izan behar du, bestela ez baita umorea.

Bestalde, umorea egitean ohikoa izaten da norberaren taldea normala edo orekatua dela iradokitzea; eta besteen taldeak normalak ez direla adierazten da. Hala gertatzen da hainbat talde sozialei buruzko txisteak egiten direnean; hala nola, bilbotarrei buruzkoak, giputxiei buruzkoak, baserritarrei buruzkoak, Lepekoei buruzkoak, eta abar.

Horri lotuta, euskaldunok serioak garela esaten da normalean. Eta Uxoaren hitzetan XIX. mendean Espainian euskaldunei buruz sortu zituzten txisteei esker da irudi hori, hein batean. Baina orokorrean ez da horrela eta horren adibide dira inauteriak edo bertsolaritzako pasarte asko adibidez.

Tradiziozko euskal umorearen adibideetako bat Pernando Amezketarra dugu. Milaka pasarte barregarri utzi zituen 1764an Amezketan jaio zen Fernando Bengoetxea Altunak. Ahoz aho transmititu ziren Gregorio Mujikak jaso eta idatzi zituen arte. Euskal umorearen antologian gordeta daude, baina tamalez euskal literaturan ez dugu horrelako adibide asko.

Bertsolaritzan ere asko jokatu izan da umorearekin. Lazkao Txiki, Mattin, Mitxelena bezalako bertsolarietan umorea finkatu zela adierazi dio Kike Amonarrizi Xebastian Lizasok. Eta gaur egun galtzen ari ote den galdetuta, Xebastianek dio gizartean, orokorrean, hizkuntza ohiturak aldatzen ari direla. Alegia, duela urte batzuk, herri txikietan ohikoa zen elkarri minik egin gabe umore ukituarekin adarra jotzea eta gaur egun galtzen ari dela hori. Baina oraindik ere bertsolaritzan esanahi biko hitzak, ziriak eta adarra jotzeak badutela bere lekua.

Gaur egun, telebista saioetan eta antzerkian umorea euskaraz egiten da eta horren eragileetako bi dira Aitziber Garmendia eta Iker Galartza. ‘Kontrako Eztarria‘, ‘Hau ez da Finlandia’ eta ‘Wazemank’ saioetan, adibidez, presentzia handia du edota izan du umoreak. Baita antzerkian ere: ‘Ondoko hilobiko gizona‘ antzezlanarekin batera eta bestera dabiltza. Txiki txikitatik ‘pailazokerietan eta tontoarena egiten’ aritu izan direla esaten dute biek. Eta euren antzezlanetan baten bat barrezka hasi eta mareatu edo konorterik gabe gelditu izan dela ere aitortu diote Kike Amonarrizi.

Baina orokorrean, barre egitea osasunarentzako oso ona dela frogatu du ‘Tribuaren Berbak’ saioak. Felix Zubia medikuaren hitzetan honako onura hauek ekartzen ditu: tentsioa jaisten du, bihotzari on egiten dio, giharrak indartzen ditu (abdominalak egitea bezalakoa da), defentsak indartzen ditu (infekzioen aurka eragiten du) eta gaixotasun auto-inmuneentzat ere osasungarria da.

Beraz, egin dezagun barre, zeren eta barre egiteak bizitza luzatzen omen du edota, gutxienez, biziko ditugun egunak kalitate handiagoz bizi ditzagun lortuko dugu.

Saio osoa ikusi: