Category Archives: Zinemaren epelean

Fassbenderren ipurdia

Zakila ere aipa nezakeen, baina beti geratzen da finagoa ipurdiari erreparatu diogula esatea, zintzilikarioari begira egon garela aitortzea baino. Baina balio zezakeen, helburua berbera bait da: amua botatzea. Eta esango “Shame”k baduela horretatik apur bat. Alegia, haragi gosez inguratuko direnak asko izango direla, baina hura asetu eta bapo geratu baino, behar bada sabela nahastuta, aztoratuta irtengo dira zine aretotik. Eta hori betishame da gustagarri. Arrisku hori izan badu pelikulak: gorputzak arima irenstea, eta bihotzera heldu beharrean genitaletan geratzea. Horregatik, eta hori sahiesteko behar bada, hasi orduko eskeintzen digu zuzendariak Fassbenderren puska handi hori. Pelikula baten promozioak maiz behar izaten duen ahoz ahokoan hori izan bait da gehien aipatu dena: ohi baino handiagoa duela gizonak. Eta bai, tamainuak badu garrantzirik. Eta esango nuke McQueenek hartu diola neurria gaiari : Bestelako gabeziak larrua joz betetzen dituen gizonarena kontatzeak, izan zezakeen erredentzioaren gaian erortzeko arriskua, baina zorionez, horretaz libratu gaitu. Fassbender bera ere, neurrian, txukun. Sinisgarri. Beroketa eta klimaxaren arteko oreka badu pelikulak. Txortaldirik bikainenaren modura, kasu honetan ere egunak joan egunak etorri, gertaturikoa duzu buruan. Ez da errez ahaztekoa. Neroni behintzat, eman dit zer pentsatua.

Bostetako sesioan

Egutegiak Berriotxokoa ez den beste Balendinen eguna dela gogorarazten digun honetan, gaur zer ospaturik ez dutela uste duten haiek hartu nahi ditut nik gogoan. Bostetako sesiora joan beste erremediorik izaten ez duten zinemazaleetaz ari naiz.

solo_en_el_cine

Hamarretako sesiora inoiz bakarrik joan denak, lagunik gabe joan denak, alegia, badaki beso bat, hanka bat edo besterik gabe burua bera falta balitzaizu bezela begiratuko dizutela ilaran dauden gainerakoek. Bikoteentzako propio egindako emanaldia izaten da eguneko azkena. Txartel saltzaileak binaka saldu ditu ordura artekoak, eta horregatik zuk txartel bakarra behar duzula esandakoan, birritan galdetu dizu, ea ongi entzun ote duen, eta bakarra behar ote duzun. Krisketak erosterakoan, bi lagunentzako propio jarritako eskeintzak ezin probestu. Atea zabaldu biitartean, binaka eraikitako ilararen geometria apurtuko duzu. Eta behin eserlekuan eseri zarenean, alboko kideak zure parera iristerakoan eskuetan duen txarteltxoa begiratuko du, erratu dela pentsatuta, zure alboan berak eseri baino komunean behar duen beste batek beharko lukeela pentsatuta.

Hamarretakoa baino, zortziretakoa, arratsalde erdikoa aukeratzen baduzu, bikoitza izango da zaplaztekoa. Alboan duzun nerabe taldeak urduritzen zaituela ikusita, zahartzen ari zarela ohartuko zara. Gero eta pazientzi gutxiago duzula. Atzean utzi zenituela zorionez garai haiek. Baina erdi bidean geratu zarela. Ez taldean, ez binaka. Bakarka joan zarelako zu pelikula ikustera.

Horregatik euskara jatorrean zahar abizena behar izaten duten mutil eta neska zinemazale horiek, lehen emanaldia aukeratzen dute. Bestelakoa izaten da bostetako sesioaren erradiografia. Atzeko ilaran jarriz gero, ikusleen buruek eserlekuen itxasoan inolako geometria araurik gabe banatutako uhartexoak direla ohartuko zara. Baina horretaz ez zara jabetuko, pelikula hasi arte. Aretoa ilun geratu arte, alegia. Pelikula hasteko momentuan bertan sartzen direlako barrura. Lekurik egokiena zein izan daitekeen aukeratu baino, parean libre ikusten duten aurrenekoan eseriko dira. Hurrengo erronken berri ematen duten trailerretaz gozatzeko aukera baino, ilaran bizitzen denaren pareko tortura gerta daitekeelako eserlekuko itxaronaldia. Errematea. Edozeinek arrapa zaitzake bertan ere. Horregatik pelikula bukatu orduko, lehen letra agertzearekin batera ziztu bizian irtetea hoberena, lehendik ikusi ez zaituen horrek bukaeran ere ikusi ez zaitzan.

Jabetuko zinetenez, alboan lagunik ez duzunean, albokoen jarrera aztertzeko astia eta parada izaten duzu. Hori da, era berean, zure kontsolamendu bakarra: bakoitia bai, baina ez bakarra. Bada zu bezelakorik. Horregatik, hamarretako sesiora joateko moduan nagoen honetan, ez nituzke ahaztu nahi lotsa horiek gainditu eta kontuak kontu bere zinemazaletasunari eusten dioten ausart guzti horiek. Zorionak zuei!

Artistaren lana

Zinea gustoko duenak pelikula hau gustoko izango du oso, seguru naiz. Nabari da bai zuzendariak berak ere oso gustoko duela zeluloidea. Eta ez diot soilik zinemaren historiako momentu gogangarrienei egindako keinu sortagatik. Argi dagoena da errelatoa gustoko duenak hobe egiten duela haren kontakizuna. Eta kasu honetan, izenburuak berak dioen bezela, arte lana ere badela esango nuke errelato hori.

the-artist

Maitasunak berak bultatzen gaitu askotan ausart jokatzera, eta gaur egun zuri beltzekoa ez ezik elkarrizketarik gabeko ere baden pelikula bat egiteak badu bitixitik bezainbeste ausartetik. Maitasuna eta ausardia elkartuta, pelikula honen moduko zeozer magikoa sortuko da gehientsuenetan… Edo ez beti, batek daki, askotan zaila bait da asmatzen zerk egiten zuen zerbait miresgarri edo liluragarri. Argi dagoena da, eta denborak emango dit arrazoia, klasiko bat sortu berri dela.

Susmoa dut kontinente zaharreko zinemagintza  frantziarrek gehiago mirestu izan dutela amerikarrek eurek baino. Hollywoodeko aintzindarien artean frantziarrek topatu zituzten artista handienak, eta zenbaiten ustez 60ko hamarkadako krisitik frantziarrek emandako bultzadari esker atera zen bertako industria. Eta oraingoan ere frantziarrek etorri behar izan dute amerikarrei gogoraztera zein den zinemaren funtsa eta oinarria. Hazanaviciusek belarritik egin die tira: jaun adreok, itzul zaitezte oinarrira, hainbeste jende mugiarazten zuten filma haietara, magiaz beteriko pelikula haietara.

Zine mututik elkarrizketadunera bitarteko aldaketa azaldu nahi du hain zuzen elkarrizketarik gabeko lan honek. Eta aldaketa horrek zein ondorio ekarri zituen ordura arte izarrak ziren aristengan, izar zaharren tokia nola bete zuten izar berriek Hollywoodeko zeruan. Izarretaz ari garela, “The artist”en guztiak dira izan, guztiak ari dira fin, baina guztietan dizdiratsuena, txakurraren baimenarekin, Jean Dujardin bera. Komedia eta dramaren artean ederki daki dantzan, unean unean eskutik heldu eta eraman nahi gaituen txokora eramanez. Pelikula on batek funtziona dezan hain beharrezkoa dena ere lortzen du:  sinisgarri zaigu oso, eta ez zaigu batere nekeza egiten haren buruan sartzea.

Azkenadlian pelikula gutxik lortutako zerbait lortu du honek: ezustekoa eman dit, eta hori, zinemako sarrera zein garesti dagoen ikusita, ez da gutxi. Baina batez ere, etxeko lanak jarri dizkit: zine klasiko gehiago ikusi behar dut. Bai, badakit nostalgiko bezain ñoño geratu zaidala gaurkoa, eta hori izango da hain zuzen filma honek izango duen etsairik handiena, jendearen pereza, gainerakoan ez bait du inolako oztoporik izango.

Potorik gabeko bertsoa

Poto bakar bat bera ere ez du egin Altunak! Eta egin badu, nik behintzat, ez diot atzeman.. Ze bertsozale porrokatua behar du askotan batek halakoak arrapatzeko, eta aitortuko dut, ez naizela ni fauna horretakoa. “Hitzetik Hortzera”k traumatizatutakoen klubekoa nauzue. Igande eguerdiro gure aitak ixilarazi egiten gintuen, telebistako bertsoak entzun behar zirelako. Hori gutxi ez, eta umetan, eskolara joan, eta bertan euskerako irakasleak ere lehendik ikusia nuen saio oso-osorik jarri ohi zigun. Nerabezarora iritsitakoan, festondorako ez zen batere bidelagun aproposa altu-altu jarritako telebista saioa. Hortxe apurtu zen gure harremana. ETB-3ra jauzi egin, eta gaztetu eta modernizatzearekin batera, berradiskidetu egin ginen apur bat, bai, egia da, baina euskaldun-peto-prototipikoaren rankingean puntuak galaraziko badizkit ere, aitortuko dizuet hiruzpalau bertsoko saiotxo bat gustagarri dudala, baina zaila egiten zaidala finaleko egun osoko jarduna jarraitzea.

Ikusmina sorarazia zidan,  halere, aspaldian Bertsolari filmak. Eta ikusmina asetu ez ezik, asebete ere egin nau. Lau laguneko kuadrila joan ginen zinemara. Bertsozale porrokatua bata, bertsoak neurrian gogoko dituena bestea (ni neroni, alegia), bertsolaritzaz ezer gutxi zekien euskaldun berria, eta bertso mundua guztiz arrotza zitzaion erdalduna. Experimentu polita, oharkabean antolatu genuena. Bertsoaren azken errimarekin batera iritsi zen ezustekoa, aretokoa argiak piztu, eta alboko lagunak malkoa garbituz ikusi nituenean. Bilboko aurrestreinaldia zen, eta zuzendaria eta Maialen Lujanbio ziren bertan (lehendik ere miresgarria iruditu bazait txapelduna, filma ikusita bai iruditzen zaidala txapela kentzeko modukoa neska…).  Txalo zartaren ostean, Anak hartu zuen hitza, alegia, euskeraz apur bat baino ez dakiena, euskaldunez inguratuta bizi izan dena, bertsolariak izan bazirela bazekiena, baina guztiz arrotza zena. Eserlekutik altxa, eta eskerrak eman zizkion zuzendariari. Eskerrak mundo ezezagun hori bistarazteagatik. Eskerrak zaplaztekoarengatik. Zaplaztekoaren pareko gertatu bait zitzaion ordubete inguruko ikuskizun hori. Ondorengo kafean ere ulertu ezinik zegoen nolatan ez zen sekulan jabetu ETB-1en hainbestetan ikusitako jardun horren atzean zer izkutatzen zen. Erdaldunak ere ez zuen asmatzen barruko nahasmena hitzez azaltzen, ez zen bertsolari, alegia. Azpitituluak irakurrita ere, ikuskari ederra iruditu zitzaiolako, mimoz eta sentsibilitatez betea. Eta sekulakoa iruditzen zitzaiolako gau hartan deskubritutakoa.  Beste bi euskaldunoi egokitu zitzaigun azalpenak ematea, hainbat ertz argitzea, baina saiatuta ere, ez genuke sekulan Altunak bezain ederki azaltzerik lortuko.

BECeko finaletik abiatuta, bertso on orok bezela (hori ikasi ere ikasi genuen), amaieratik abiatu eta atzeraka egiten du lanak. Lekuko aldaketak gainera, sekulako mesede egin zion lanari, klimaxa azpimarratu baino ez bait du egin. Egaña eta Lujanbioren antzera, atzeraka dabil filma. Farregarri xamar batzuetan, sakon besteetan. Hondartza hitzez ez ezik, isiltasunez ere betetzen du. Isiltasuna… isiltasunaren laztasuna nola islatu hitzezkoa behar duen lan batean? Hortxe erantzuna… Bertsolari! Errimaz jositako margarita baino, margaritaz beteriko lorategia. Oholtza gainekoa aulkitakoei azaltzen diena. Baina itsasoko uretan hurrundu baino, zubian gerturatzen dena. Aldazko amildegian Miren Amuriza (neska honen indarra ere bada beste baterako moduko mintzagaia) bezain trebe mugitzen dena. Bertsorik onena bezain borobila!

PD.: Konpetentzikoa izanda ere, horra La Sexta kateak filmaren gainean egindako erreportaia, adierazgarria gerta bait daiteke halako batean bertsolaritzaz aritzea.

http://www.lasextanoticias.com/videos/ver/la_magia_del_bertsolari/497233


Lehoi gaixoak…

Argi dago ez dagoela zertan “El arbol de la vida” bezain sakona izan zure mezua jendeari helarazteko. Irudi eta musikaz eginiko montajea baino eraginkorragoa gerta daiteke irrifarra bera. Irrifarra izango bait duzu ahotan, kankailu honi kasu egin eta “Four lions” ikustera inguratzen bazara. Ez behar bada farre algara, baina bai irrifarra. Algara bera baino finagoa delako irri lotsatiak ezpainetan zirriborratzen duen marra.

Parrearen eta malkoaren arteko muga bezain fina. Eta marra horretan, muga horretan dantzan dabil Chris Morris zuzendari britainiarraren lan hau. Parodia da, noski, parodiaz jantzitako kritika. Zorrotza. Monty Pythonen “La vida de Brian”en bertsio eguneratua, behar bada. Atentatu bat prestatzeko lanetan dabiltz lau pakistandar. Zein baino zein kankailuago, zein baino zein baldarrago. Ikusleak berak berehala atzemango du zein den zein. Aktore bakoitzaren tokian jartzeko hainbat pertsonai, agintari eta herrialderen izenak bururatuko zaizkio. Pelikula hoberenen modura, alderaketak azpimarratu gabe, bestela ere nabarmenak direlako. Merezi du, zinez. Konplizidadeak tarteka sortutako irritxo horrek erredun sentiaraziko zaitu bukaeran, errudunak baino, erruak eta erruen muinak salatzen dituen “zoologiko” xelebre honetan. Lehoiak katakumetik asko duela, eta lehoi izatera jolastu nahi duen katakumea zapaltzeko prest dagoen arkume itxurako sasi-txakur asko dagoelako… Arkumea, ai arkume gaixoa…. (spoilerrik ez dut jarriko, laai, ez naiz hain gaiztoa izango… ikusi, eta ulertuko duzu….).

“El Cairo 678”

Zinemaldiaren enpatxoak kalte kolateralik izango du. Donostira inguratzen den zinezalea “El cairo 678” pelikula ikustera joango litzatekeen berbera izango delako.  Eta festibaleko ajea bukatzen denerako, ordurako ez da pelikula egipziarra gure karteldegian izango. Eguraldian ez bezela, hobe iragarpen honetan kale egingo banu!

El Cairo zeharkatzen duen autobusa da 678 zenbakiduna. Horixe bera hartu behar izaten du protagonistak egunero. Baina beldur dio autobusari. Edo hobe esan, autobus hori lepo betetzen duten gizonen beldur da. Anabasa probestuta, burutik hankaraino estalita doan emakumeari esku sartzeko probesten dutelako gizon izena merezi ez duten hainbatek. Erasoa. Mozorrotutako jazarpena. Baina erasoa, azken finean. Sexu erasoa. Eta sexuala den einean, emakumeak ezin salatu, haren ohorea ez ezik etxekoena ere jokuan delako. Mendekuarena beste biderik ez zaio geratuko emakume gaixoari, eta horretarako, beloari eusteko erabiltzen duen jostorrotza izango du arma bakarra. Opresio batek ezarritakoa, beste opresioari aurre egiteko. Hiriaren beste puntan, beste emakume bat. Kale erdian erasotu duen gizona zigortu arteko bidean amore eman asmo ez duena. Huraxe bihurtuko da, Egipton halako kasu bat salatzeko ausardia izan duen lehen emakumea. Albiste bihurtu da herrialdean. Bestelako presioa izango du harek: salaketa bertan behera utzi arteko pakerik ez du izango. Bi bide, jomuga bera, eta batez ere, sorburu berbera: gizon zenbaiten ankerkeria, eta haien sasi-gaintasunak sortutako giro itolarria. Jendez lepo dagoen autobusa bera baino itogarriagoa.

Protagonistetako baten gelan, bada “The silence of the lambs” pelikularen afitxa bat. Hopkinsen moduko haragijale asko topatuko dituzte emakume hauek hiriko karriketan. Hauek ere arkume larruz mozorrotutako otsoak.  Lecterren kasuan ez bezela, ordea, egipziar hauek gizartearen beraren babesa jasotzen dute. Eta babes hori dute helduleku, euren ahuldadea mozorrotzeko. Denak ez dira berdinak, zorionez. Laguntzarik ere izango dute euren borrokaren bidean emakume hauek. Bide hori, ordea, autobusez baino, oinez egin beharrekoa gertatuko da. Urratsez urrats. Eurek emandako urrats horrek, lehen urrats horrek, zer edo zer aldarazi zuen behintzat. Ez dugu gehiagorik argituko, pelikularen bukaera izurratzearena ez bait da gizalegezkoa izaten.  Eta 678. autobusean gertatzen dena are gutxiago!

Arriya: Mando gara mando!

Susmoa hartuta nago, Arriya-k duen akatsik handienak nik neronek ere badudala. Bertako pelikula bat larrutzea kosta egiten zait. Aitortuko dut. Antzekoa gertatu zitzaidan Sukalde kontuak ikusitakoan. Aizpea Goenagaren kurrikuluma ezagututa, mingarria zitzaidan pelikula kaxkarra zela esatea. Gero zorionez beste Goenaga bat, Joxe Mari, etorri zen, Jon Garañoren laguntzaz, eta bapo bapo utzi ninduan. Aurreko menuarekin ez bezela, asebetetuta geratu nintzen “80 egunean” ikusita. Haren mailara iristea zaila izango zelakoan, baina Eutsirekin susmatutakoa baieztatzeko asmoz joan nintzen Gorritiberearena ikustera.

Hasi, ederki hasi zen kontua. Baina bidean galdu egin nintzen. Eta nolakoak diren kontuak, hizkuntzak galerazi ninduen. Ez da batere sinsgarri gertatzen Euskal Herriko herri koxkor batean eraikitako Babel dorre artifiziala. Militanterik militanteenak ere ez duen jokabidea dute protagonistek: gazteleraz jo eta su ari denari, euskeraz erantzun. Besteak berriz, guztia ulertu. Halere berearekin tematu. Eta frantsez hasitakoan, zer esanik ez…. Jatorrizko hizkuntza ulertuta ere, pelikulak azpitituluak dituenean, haiek saiestea ezinezko gertatzen da, begiak hara joaten direlako nahi edo nahi ez. Eta kasu honetan, are nabaremenagoa da joera hori.

Herrena baina ez inutila. Hori dio protagonistetakoa batek. Eta pelikula bera ere halakoa dela gehituko nuke nik. Badu alde onik. Txalotzekoa zenbiat aktoreren lana. Ez da originalegia izango, baina istorioan aurrera egiteko txalaparta erabiltzearena gustatu zitzaidan. Irudia ere zenbaitetan mimatuta dago. Zainduta. Ederra argazki zuzendariaren lana. Baina animaliek mugitu beharreko harria bezain astuna gertatzen zaio film honi gidoia bera. Familia tarteko, bi gazteren arteko maitasun istorio gora-beheratsua. Garateri Romeorena egitea dagokio, burua eta bihotzaren arteko borrokan, familia edo neska maitagarria. Sententzietan oinarritutakoa da textua. Esaldi potoloak dituzte ahoan aktoreek. Bat bestearen atzetik. Baina hori ez da okerrena… Gorroto dut pelikula bateko egileek tontotzat hartzen nautenean. Lehenengoan txistea ulertu ez duenari behin eta berriz txistea azaltzea bezain iraingarria da pelikularen norabidea behin eta berriz argitzea. Eta ulertzen zaila balitz gaitzerdi, baina erreza da. Hasieratik jakin badakizu nora doan eta nora iritsiko den. Eta Gorritibereak horixe egin du. Gorriz azpimarratu du pelkularen norabidea. Txapelaren gorriaz.

Herriko plazan ikurrinari agurra dantzatzeko batere ilusiorik ez duen haurrak dio dantzatzen ez badu, amak akabatu egingo duela. Horixe da kontua. Guretakoa izateko, gureari eutsi behar diogula, gurea defendatu, gurea maitatu. Amu horri koxk eginda joango dira ikusleak aretora. Baina azkenean pelikulan irakasgaia, maketoaren alabak eskeiniko digu. Eta gu dantzari gara. Dantzari eta apustuzale. Baina zerbait gehiago ere bagara… Edo hori pentsatu nahi nuke. Pelikulan familiarena da, baina zeluloidezko borroka honetan, gure ekoizpenarena da jokuan dagoen ohorea. Zaldi zuri eder edo mando motel. Urte luzez geldi egon den arria mugiarazi dugu. Baina plazari buelta bakarra ematearekin ez da nahiko. Itzainak behar ditugu. Trebatutako itzainak. Eta trebatzeko, saiatu egin beharko, eta saio bezela, balekoa izan da Arriya. Eutsi horri!

Galderak airean

–         Zergaitia galdetzen badidazu, erantzuna ulertuko ez duzunaren seinale.

las-manos-en-el-aire

Halaxe erantzun dio kazetariari Bruniren ahizpak. Ez dio, noski, Carlaren haurdunaldiaren gainean galdetu. Haren senarrak etorkinen kontra hartutako neurrien ondorioak arintze aldera, ihes egin duten hainbat haurrei lagundu dien amari galdetu dio kazetariak. Famili barruko liskarrak baino, herrialde osoari, eta munduari berari esango nuke, eragiten dion afera duelako film honek ardatz. Frantziako lehen ministroa eta haren koinataren artekoa saldu dugu komunikabideetan, halako istorio xumeak beste helduleku interesgarririk ez duelakoan. Edo Frantziatik datorkigun zinemak salmenta egokirik ez duelakoan. Istorio xumea da bertan eskeintzen zaiguna, bai. Lerro bitan laburtu daitekeena. Baina zeluloidezko ispiluan bistaratzen dena, hori baino arazo luzeagoa da. Duela urte batzuk etorkinen uholdeari aurre egiteko asmoz Sarkozyk indarrean jarritako kaleratze aginduak eskola batean dituen ondorioez ari da. Aktore protagonista eta filmeko zeharkako protagonistaren arteko loturaz haratago, zer pentsa ematen duen lana. Kazetariaren pare, hura ikusita, gu ere zenbait erantzun ulertzen ez ditugula ateratzen garelako aretotik. Edo galderarik egin ere, egiten ez dugulako. Onartu eta kitto. Edo besterik gabe, galderaren erantzunari beldur diogulako. Zalantza guzti horiek, galdera guzti horiek buruan ditugula irteteko bada ere, aurtengo uda kaxkar honetan babesleku egoki izan daiteke “Les main en l´air ( Las manos al aire)” filma eskeintzen duen edozein zinema. Tamalez, ez dira areto asko izango. Horren gaineko galdera, beste baterako.

watch?v=Lno5-dElJlU