Euskara

Euskal Herriko kostaldeko hizkerak, kostaldeko euskarak, aztertu ditu aste honetan “Tribuaren Berbak”, ETB1eko saioak. Lekeitio eta Bermeotik hasi eta Miarritzeraino, hainbat herritako euskara eta hizkera propioak mantentzeko dauden ekimenak ezagutzera eman ditu Kike Amonarrizek saio honetan.

Bizkaian hasita, Lekeitio eta Bermeoko euskara aztertu duten bi filologo izan ditu lagun: June Lauzirika eta Jone Aboitiz. Bi hizkera hauek 20-25 urte inguruko 20 gazteren hizkerak aztertu dituzte bi neska hauek, azken urteetan euskalki hauek aldatzen ari ote diren ikusteko. Eta bai, aldatzen ari direla nabarmendu dute. Alde batetik, beste hizkuntzetako hitzak eta hauen bariazioak ugaritu direlako (porrejenplo, tipo, rollo, fifti-fifti…). Eta, bestetik, beste euskara batzuen (batuaren edo inguruko herrietako euskaren) eragina handitu delako; adibidez, lehen entendidu erabiltzen zuten eta orain ulertu.

Ekialdera eginez, Ondarroako hizkera ezaguna da Euskal Herri osoan, euskarari ematen dizkion hitz berezi pila direla eta. Iñigo Zabala ondarrutarrarekin egin du zita Kikek, azken urte hauetan euren hizkerarekin izan dituen esperientziak entzuteko. Besteak beste, Kakatzan mendi-bizikleta lasterketako kartelen egilea izan ohi da. Urtero, sare sozialen bidez Euskal Herri osora zabaltzen dira lasterketa honetarako egiten dituen kartel umoretsuak.

Eta zuek… ba al dakizue zer esan nahi duten intxirrikatu edota lantzoi hitzek?

Zarauzko eta Orioko euskarak, gertu egonagatik ere, ezberdintasun asko dituzte. Zarautzen, Gaztetxera gerturatu da “Tribuaren Berbak” saioa eta Iker Itxaso eta Jone Azkoaga aurkitu ditu han. Zarauzko euskararen berezitasunetako bat da mutilen artean hitanoaren erabilera oso zabaldua dagoela, gazte nahiz zaharren artean. Horrez gainera, badituzte hainbat hitz oso bertakoak direnak; txaparro adibidez, uretarako edozein jantziri (bainujantzi, neopreno, bikini…) esaten diote horrela.

Oriok ere itsasoarekin lotutako hitz pila ematen dizkio euskarari (txikota, arranpla, mutiloia…) eta herri euskaldunaren fama izan du beti. Baina Jabier Zabaleta euskara teknikariak, esan digunez, duela 25 urte egindako ikerketa baten ondorioz, gazteen %30ek soilik erabiltzen zutela euskara Orioko kaleetan konturatu ziren. Orduan martxan jarri zuten euskara sustatzeko plan batean bi eskolak eta gazte pila bat inplikatu zituzten, eta, gaur egun, %90era igo da zenbaki hori.

Azkenik, Miarritzeraino iritsiz, hiri kosmopolita eta surflari honetan euskarak duen presentzia ez dela oso ona esan digu Eneko Gorri euskara teknikariak. Baina azken urteetan zantzu positiboak antzematen dituztela esan digu; esate baterako duela 20 urte ia inork ez zuen euskaraz ikasten eta gaur egun, haurren %25 ari dira gure hizkuntzan hezkuntza jasotzen.

Turismoari begira dagoen hiri honetan euskararen alde egindako ekimenetako bat, poltsikoko hiztegi ttipiak argitaratzea izan da. Hainbat gairi buruzko hiztegitxoakatera dituzte euskara alor guztietan eta jende guztiarentzat erabilgarria izan dadin.

Ipar Euskal Herriko kostaldean surfak duen indarra ikusita, euskara eta surfa uztartuko dituzten ekimen ugari egiten dituzte, euskara bizitzako alor guztietan erabili daitekeela erakusteko. Ander Ithurbide, Txomin Sorraits eta Iban Ithurbideri esker surf eskolak euskaraz hartu daitezkeela edota, Glissegunak ekimenari esker, surfean euskaraz aritu daitekeela jakin dugu.