ELKARRIZKETA: Mintxo

 

mintxoMintxo Cemillan (Madrid, 1961)

http://www.bassarai.com/pages/mintxo.html

Hainbat arlotan ibilitakoa: pinturan, ilustrazioan, marrazkilaritzan, dekorazioan, eszenografian… Periodiko askotan ikusi ditugu bere marrazkiak eta karikaturak: “Norte Express”, “La Gaceta del Norte”, “Correo”, “Deia”, “Egin”, “El Periódico de Álava”… Kolaboratu du era berean “Panta Rhei” eta “Bekereke” antzerki taldeekin. Koaderno zale amorratua, azken aldian  zirriborro moduko lan horiek ari da argitaratzen: “El sueño del dibujante”, “Poemas del caminante” eta “A travesura”.

 

Esaten duten bezain bihurria al zara? Derrigorrezkoa al da karikaturak egiteko?

 

Transgresioak eta bihurrikeriak bide berriak garatzen lagundu ditzakete zenbait eginkizunetan. Sorkuntzan berezkoa dela esango nuke. Ariketa batek ez bazaitu betetzen, hura garatzea ere ez zaizu dibertigarria egingo.

“Erretratu subjetiboa” den einean karikaturan ezinbestekoa da jarrera bihurria, baldin eta edozein aurpegiren adierazgarritasuna zein freskotasuna islatu nahi badugu. Hortaz, lan “serioa” gerta liteke, betiere umorearekin  ondo uztartuz.

Alabaina, oinarrizko jarrera hau gaizki ulertu dezakete zenbaitek, karikatura posizio pribilegiatu batetik besteen lepotik barre egitea dela pentsatuz. Mezu hezitzailea zabaldu behar da, beraz, karikaturak barregarriak baino gehiago dotoreak, pertsona bakoitzaren ezaugarriak jasotzen dituzten marrazki ederrak izan behar direla; pertsona horren nortasunak pixkanaka aurpegian landutako itxura paregabea eta berezia islatuko dutenak.

Zorionez denok diferenteak garelako. 

 

Entzunda daukat “Karikaton” tramunkulua asmatu zenuela orain dela urte batzuk Gasteizen.

 

Ikuuspegi ludiko horrek errealitatetik egoera surrealista eta irrigarriak berreskuratzen laguntzen du. Makinen munduak gizakia inguratu eta egunerokotasunean nola dagoen itsatsita, esaterako.

Egunerokotasun horri buelta eman eta, adibidez, “fotomaton” baten barruan motorra egon beharrean pertsona bat sartzen badugu. Eragindako ziurgabetasunak eta uztekabeak egiten dute are magikoagoa eta erakargarriagoa une hori. Gainera emaitza eskuz egindako marrazkia da eta ez ohiko argazkia. Prozesua antzekoa: bi pertsona  aurrez aurre, elkarri begira, bata marrazten bestea posatzen. Jokoan parte hartu nahiak, beste egoera baten ez bezala. jendea bultzatzen du karikatura eskatzera. “Japones txikiaren printzipioan” dago oinarrituta “Karikatoia”; mundu guztiak ezinezkoa dela pentsatzen duen gauza bat egitea, alegia. Ipotx batek tabako makina  barruan paketeak banatzea, “Tragaperras”etik hitz egiten dizuna, edota “fotomaton” itxura daukan altzairu batetik eta ispiluaren bitartez norbaitek marrazten zaituenean, aurretik makinan eseri eta argibideak jarraitu baditugu, noski. 

 

Nondik datorkizu poesiarekin daukazun lotura hori? Karikaturak ere poetikoak izan behar dira?

 

Poesiarekin harremana badaukat zentzu orokorrean dela iruditzen zait. Inguruarekiko dudan jarrerarekin zerikusia daukana, bizitzarekiko ikuspegi lasaia, besteareriko errespetua. Munduan eta denboraren igarotzean ñabardura hunkigarriak antzematea. Orduan poesia gizatasunaren ezaugarrien artean kokatzen denean, agertu daiteke edozein ariketan, aktiboa edo pasiboa (pertzeptiboa soilik). Bide horretan subjetibotasuentik egoera sublime batera pasa gaitezke. Sentsazio eremu horietan jende zentzuduna biltzen dela ikusi dut. Marrazkia poema bihurtu daiteke eta modu horretan hobeto saltzea.

 

Dena den, ilustradore moduan aritutako lanetaz ari zarela uste dut, hainbat dira-eta ilustratu ditudan poesia liburuak. Kepa Murua bezalako egileen poesiak sarri irudikatu baititut. Poesia literarioa oso iradokitzailea izan daiteke irudietan,

 

Zuzenean egin izan dituzu karikaturak, musiko baten laguntzaz zenbaitetan, oker ez banago. Nolakoa da batbatekotasun hori?

 

Ariketa egokia da begia, eskua eta, nola ez, konzentraziorako. Karikatura saio mordoa egin izan dut era honetan; zuzenean alegia. Orain dela 30 urte kale marrazkilari modura pasatzen nuenean uda; “Karikatoiaren” garaian; ospakizun, kongreso edo bileretarako enkarguak egiten ditudanean, … Hauexek dira karikaturak egiteko ditudan bi bertsio: tradizionala, papera eta boligrafoarekin, eta sofistikatuagoa, proiektorea ordenagailura konektatuz, batzuetan zuzenan jotzen duen musika talde batekin, “MusiKture” deitzen dudan ikuskizuna osatuz, karikatuak eta musika zuzenan uztartzen dituena.

Inoiz saiatu naiz kalkulatzen zenbat aurpegi karikaturizatu ditudan, eta zehazki jakitea ezinezkoa bada ere, baliteke 10.000 inguru izatea. Aipatu ditudan zuzeneko saio horietan bakarrik, hiru ordutan  berrogeitamarretik gora egitera ere iriisi naiz. Autohipnosis moduko baten murgiltzen zara non denboraren perzepzioa galtzen den, eta errealitatea aurrean dudan aurpegi bakoitzak dauzkan desberdintasun automatikoetan konzentratzen den.

Arriskua agerian da. Aurpegi guztiak ez dira expresiboak, mundu  guztiak ez du berdin posatzen, eskua eta burua ez daude beti nahikoa inspiratuta. Halere, arriskuak, begia-burua-eskua triangelu horretan, ez digu kemena eta zihurtasuna ahuldu behar. Eta aurpegi bakoitza diferentea bada, karikatura ere aritze baten ondoren azalaratzen da; zeren, lehen komentatu dudan moduan, zenbat eta gehiago aritu hobeto -gauza guztiak bezala-.

 

Nor da zure ustez karikaturetan maisua?

 

Romanikoan eskultoreek jada karikaturak egiten zituzten, konszienteki gainera. Deformatzen artistak ziren El Bosco, El Greco, Archimboldo edo beste asko bezala, XVIII. mendeko prentsan aritutako William Hogart da ospetsua. XIX. mendean Daumier frantsesa, Daumier bera, eta izena gogoratzen ez ditudan beste hainbat ere. Eta XIX. mendetik hona prozesua jarraituz gero, Bruguera editorialetik hasita gaur egungo prentsan aritzen diren egileerarte; hala nola, Ortuño, Vizcarra, Loredano, Sciammarella, eta beste zentzu batean, errealitate sozio-politikoaren arakatzaile bikaina den El Roto. Egia esan, nik miresten ditudan pintore eta marrzkilariak aipatu ditut, maisutzat jotzen dudan karikaturagile bat zehaztera ez bainaiz ausartzen. Autodidakta konsideratzen naiz ni, handik eta hemendik hartutako gauzekin ikasi dut, karikaturak egiten ikasi dut karikaturagile lana, ekinez konturatu naiz metodo bat jarraitzen dudala, edo zirkuito bisuala non pertsonaiaren bitxikeriak eskaneatzen ditudan.

 

 

VS oscarJ.-OYARZABALpeque-211x300IBARRETXEbien-232x300

a-Ramon Jaureguia-MARTIN FIZa-Almudena Cid

gilbert varga copiaKARPOV copia

ELKARRIZKETA: Pernan Goñi

 

 

pernan goñiPernan Goñi (Oñati, 1968)

www.pernangoni.com/blog

 

Arte  Ederretan lizentziatua. Arte irakaslea zenbait lekutan: Guggenheim Museoan, Montehermoso Zentroan… Nontzeflash lehiaketan epaimahaikide. Era berean, egunkari zein aldizkari desberdinetan kolaboratu izan du. Hala nola, Gara, Belleza Infinita, Amasté, Euskal Herriko Unibertsitatea …

 

Jendeak karikaturak eskatzen zizkizun eta “Caricaturas a lo loco” atera zenuen zure web orrian. Jendeak eskatu gabe ez zenituen karikaturak egingo, hortaz?

Bai. Nahi gabe, buruan dauzkadan ideietako bat martxan jarri nuela uste dut: “Ez dut zerbait komunikatu nahi, baizik eta norbaitekin komunikatu.”. Halako slogan edo ideia batzuk dauzkat, eta “arte” esparruan edo ez dakit nola deitu, kontu kreatiboetan, halakoak erabiltzen ditut, norabide gisa. Karikaturak egiten ere bai. Egia esan, ez dakit karikaturak ote diren, batzuk erretratuen itxura dauzkate. Karikaturek “rasgo” bat esageratzen dute, adibidez, sudur luzea daukan batek, ba luzeagotu egiten zaio, inkluso Pinoccioren keinu bat eduki dezake, edo Zapateroren bekainak, eta abar. Beti izan naiz pixka bat platoniko, naiz eta ideologikoki kontra egon (kontraesanak ditut)… Esan nahi dudana da edertasuna barruan dagoela pentsatzen dutenetakoa naizela uste dut, eta kanpokoari ez zaiola garrantzi handiegirik eman behar… Hortaz, karikaturek, edo erretratuek, azalean gelditzeko arriskua daukate, nahiz eta Goyaren erretratuak, adibidez, psikologikoki oso sakonak eta esangurtsuak izan…

Barkatu, nahasten ari naiz. Nik nahi nuena karikaturak dohainik ematea zen, edo oso merke, eskatzen zizkidanentzako. Beraiek ere gero interneten erabiltzeko, eta niri publizitate pixka bat emateko. Halako trueke arraro bat zen. Kontratu lainotsu bat. Berdintasunean. Jostailuzko tratu bat, txantxetakoa, ze gero beharbada nik ez nien egiten karikatura, edo beraiek ez zuten erabiltzen…

Eta bestalde, oso alperra naiz, eta noirbaitek zerbait eskatzen ez badit, ez dut inoiz egiten. Bueno, oraintxe hasi naiz nire gauzak egiten… Ez naiz horren alperra… Zahartzaroa izango da.

Internet munduan oso sartuta zaude: Web orria, blog-a, mugikorren inguruko enpresa, sare soziala… Nola kokatzen da karikatura mundu informatizatu honetan?

Internet gustatzen zait komunikabide moduan. Lehen gehiago gustatzen zitzaidan. Bere horizontaltasuna gustatzen zitzaidan. Eta argitaratzeko aukera asko ematen duelako. Nire ustez, orain ez da horren horizontala (Facebook edo Google bezalako mostruoetan pentsatzen ari naiz, geroz eta beldurra gehiago ematen didate…) eta horregatik gutxiago gustatzen zait, baina hala ere, hor nago, eta maite dut. Bakoitzak bere irudi bat daukanez sare sozialetako profilean, karikaturak hor kokatu daitezke. Batzuk “Simson” itxurako irudiak ipintzen dituzte, beste batzuk bere haurtzaroko argazki maitagarri bat… Hala bururatu zitzaidan, zergatik ez marraztu nik guzti hori.

Lagun eta senitartekoen karikaturak aurkezten dizkiguzu. Jende ospetsua ez duzu hain gogoko ?

Ospea berdin zait. Baten bat ospetsua izateagatik ez zaio nire karikaturen etxean ez hoberik ez okerragorik egingo. Berdin berdin tratatuko zaio. Nire lagun gutxi batzuk ospetsuak dira, gehienak ez gara. Jende asko dago maite dudana eta gustura asko egingo nieke karikatura: eskatu ez didaten lagun askok, eta miresten ditudan famatu askorenak ere bai. Hala ere, ez ditut marrazten famatuak famatu direlako. Ez dut nahi marraztu nire “politiko-etsai” bat deabrua balitz bezala, edo halako gauzak egin. Satira egitea ondo egon daiteke, eta zilegi erabili daitekeen baliabide politikoa izan daiteke, baina nire karikaturek beste rollo bat daukate, hauxe maitasun kontua izatea nahi dut. Baina bueno, ez dakit nola esan… Gustura egingo nuke Lady Gagaren karikatura, asko gustatzen zaidalako bere musika eta bere estiloa, berak eskatuko balit (ez naiz horrelako fan ero bat, lasai). Baina inoiz ez nuke egingo Eliza Katolikoaren jerarkiako baten karikatura, gorroto ditudalako. Gainera, uste dut ez naizela teknikoki oso ona, eta nire gauzak irteten dira aurrera (irteten direnak) apasionatuki egiten ditadalako. Elizako partaide baten karikatura egitera behartuta egongo banintz, ez dakit, adibidez motozerra batez mehatxatzen nautelako nik karikatura hori egin nezan, ez litzaidake ongi “irtengo”, ez luke bere antzik izango (eta ondorioz, akatuko ninduten, paretak odol txorrot lodiz zipriztinduz).

Arestian komentatu dugun moduan ordenadorearen bitartez egiten dituzu karikaturak. Inoiz pasa dituzu paperera?

Paperean egiten dut marrazkia, arkatzez gehienetan (inoiz zuzenean rotulagailuz), eta gero eskaneatu eta koloreak ordenagailuz ematen ditut. Koloreak ez badira ordenagailuz ematen, halako taller txiki bat behar da, akuarelak, edo pinturekin, eta horrek antolamendua eskatzen du. Ni kaotiko xamarra naiz, beti apurtzen zizkidan pintzelak garbitzen ez nituelako, desastrea nintzen koloreak nahastuz eta abar. Beraz, ordenagailua, niretzat, tresna bat besterik ez da. “Kontrol Zeta” baliabide marabillosua daukan tresna. Baina bai, paperean egin ditut asko: Lagun batek karikatura akuarelaz egitea eskatu zidan, eta egin nion (asko kostata, baina gustatu zitzaion). Afari batean (bueno, bitan) hogeinaka karikatura egin nituen eskuz, rotulagailuekin, eta jendea gustura zegoen emaitzekin. Baten batek inprimitzera eraman du bere karikatura eta markua eta guzti jarri dio eta etxeko pareta batean paratu.

Historikoki  prentsaren bitartez argitaratu izan dira karikaturak gehienbat. Beste soporte batzuk ere badaudela erakutsi diguzu. Edonola ere, zein  karikaturagile azpimarratuko zenuke gaur egun?

Prentsan SCIAMMARELLA (El País). Ezberdina delako, testurak ehundurak nola erabiltzen dituen gustatzen zait. Hala ere, denbora asko darama formula berberakin eta freskotasuna galdu duela uste dut. Baina bueno, oso ona da. Iñaki Martiarena “Mattin”-ek ere karikaturak asko egin zituen Egunkariaren lehen urteetan, eta oso ederrak ziren, eta berritzaileak. Haize freskua harnastea bezala. Jajajajaaa. Eta oso graziosuak. Euskal kulturako jendeari egin zien karikatura: Mikel Laboa, Ruper Ordorika, Unai Iturriaga, Oteiza, eta abar.

Prentsatik kanpo historian zehar karikatura piloa egon dira: grabatuetan, panfletoetan, afitxetan, mozorroetan, grafittietan. Guzti horiek asmatu zuten bide berriak, edo prentsatik kanpo. Prentsa, ezagutzen dugun bezala, aldatzen ari da, eta eskerrak.

Hala ere, plastikoki, niri gustatzen zaizkidanak pintore hilak dira: Matisse eta fauvistak, Van Gogh, eta Gaugin, eta Picassoren gauza batzuk, eta abar. Arauak apurtuz, ongi marraztu eta pintatu nahi zutenak, modeloaren bizitasuna irudikatuz.

Beste zerbait gehitu nahi al duzu?

Bai. Ez dut halako “formula grafikoetan” erori nahi. Beti berrasmatu behar dugu gure estiloa. Niretako, gaur egungo ilustraziogintza eta karikaturagintzaren gaitz handi bat da formalismo gehiegi dagoela. Marrazkilari askok gehiegi lotzen dira modan dauden estiloetara (50. hamarkadako retro modaren revival moduko bat, edo norberak urte askoren poderioz landu duen estilora), uste dutelako hori dela bidea. Askotan, beraienak ez diren eta sentitzen ez duten estiloen zapping egiten dute, modaren arabera (ilustratzaile asko “Jordi Labandaren estilokoak” eta abar). Horrek ez du zerikusi askorik sorkuntzarekin.

Bestalde, nire ustez, artista batek edo profesional batek –nahi duzun moduan deitu- etika bat eduki behar du, bere lana egiteko jarreran. Nirea argi utzi dudala uste dut. Baina askok, prentsan lan egiten duten gehienek, zuzendaritzaren esanetara dauden artesauak edo dirudite. Zentzu horretan, ba telebistarako lana egiten duten makilladoreak bezalakoak dira –nire errespetu guztiarekin makilladoreekiko-. Kontua ez da artista honen mezua, edo jarrera; zoritxarrez, prentsan, kazetariaren artikulua “politago” izatea bihurtu da karikaturista edo ilustratzailearen lanaren gakoa. Formalismoan bukatu dira.

Bukatzeko?

Ba eskerrik asko, benetan, nitaz oroitzeagatik, eta inoiz nire karikatura bat nahi baduzu, argazkia bidali eta –ahal dudanean, orain gainezka nago eta- egingo dizut. Zure bloga ikusi dut eta oso ondo dago! Animo!

 goni denak batera