Lurralde

Lapurtutako milaka agiri historikoren bila ari da Ertzaintza, ikerketa horretan buru-belarri ari den lantaldeak Lurralderi jakinarazi dionez. Agiri prefilatelikoak dira, posta zigiluak asmatu baino lehenago erabiltzen zirenak. Garai horretan, gutun garrantzitsuak tolestu egiten ziren eta ondoren lakre bat ezartzen zitzaien.

Historialari eta adituentzat, noski, gutunen edukia da garrantzitsuena, testu horiek iragana hobeto ezagutzen laguntzen dutelako, baina agiri mota horiek saldu eta erosten dituztenentzat balio gehien duena lakratutako zigilua da. “Dokumentu hauek pisura saltzen dira merkatu beltzean”, dio polizia ikerketa horretan dabilen Txetxuk.

Artxibo publiko zein pribatuetan gertatu den lapurreta masibo honen arduraduna kontrolpean dauka Ertzaintzak, eta bere aurkako froga andana du ere, baina momentu honetan ikerlarien ardura nagusia agiri horien berreskuratzea da.

Lehen ikerketak 2011an hasi ziren, Bergarako Artxiboan lagun batek egindako lapurreta aurkitu zenean. Ostutako 200 bat dokumentu antzeman zitzaizkion pertsona horri. Gertakari horretatik abiatu zen ikerketa, eta agiri asko berreskuratu baziren ere, une horretan ikerlariek ez zuten susmatzen kasuak gaur egun duen tamaina handia hartu behar zuenik.

Delitu horiek antzematea, ordea, ez da erraza. Askotan oso zaila baita jakitea artxibo batetik zerbait lapurtu ote den, batez ere udalek dituzten artxibategi txikien kasuan. Izan ere, udal gehienek daukaten ondare guztia ez dute inbentariatuta, eta baliteke zenbait agiri desagertzea inor konturatu gabe. Horrela Historia bera geure begien aurrean desagertzen da.

Hau ez da, hala ere, Ertzaintzaren baitan Ondareaz arduratzen den lantaldeak irekita daukan kasu bakarra. Aurtengo maiatzean Gernikako Santa Maria Elizan dagoen estatua baten buruaren desagerpena ere haien lan mahaien gainean irekita dagoen kasua da, besteak beste.

Ondare historikoaren aurkako delituak antzematea eta ikertzea helburu duten ertzainen lana ez da beste zereginetan aritzen direnen modukoa. Izan ere, beraien lana askoz geldoagoa da, eta kasu bakoitzean aditu askorengana jo behar dute. Lan horren emaitza, hala ere, oso gogobetegarria da, agenteek beraiek aitortu digutenez: “Kasu honetan ehundaka dokumentu eskaneatu behar izan ditugu”, diosku lantaldean aritzen den Iñakik. “Espainiako Independentzia Gerran bere familiari idatzi zion soldadu baten gutuna zeure hatzamarrekin ukitzea gauza zirraragarria da, eta gauza bera gertatzen da, esaterako, Felipe IV.a erregearen gutun bat ukitzean ere”.