200.000 lagun inguru egon ziren Dachaun. Irudia: Juanma Gallego
Munizio fabrika ohi batean egin zuten, Munichetik 16 bat kilometrora. Agintari naziek ez zuten ezkutatu. Alta, lau haizetara zabaldu zuten eremu horren berri. Naziek martxan jarritako lehen kontzentrazio-esparrua 1933ko martxoan eraiki zuten, orain dela 80 urte hain zuzen, Heinrich Himmler SSetako buruzagiaren aginduz. Dachau ondoren eraikiko ziren beste esparruetarako eredutzat jo zuten gainera. Bertan atxilotu zituzten komunistak, homosexualak, judutarrak, ijitoak, Jehovaren Lekukoak edota nazismoaren kontra zauden apaiz katolikoak ere. “Delitu” bakoitzaren arabera presoek identifikazio ezberdina eramaten zuten.
Auschwitz edo Treblinka bezalako toki madarikatuak ez bezala, Dachau ez zen berez sarraski-esparrua. Hala eta guztiz ere, bere instalazioetatik pasatu ziren 200.000 lagun ingurutik ofizialki 31.531 hilik atera ziren, bai goseak jota edo zuzenean eraildak. Baina dudarik gabe Dachau bereziki krudela izan zen bertan burutu ziren mediku esperimentuak zirela eta. Hitlerren erregimenaren alde aritzen ziren zientzialari eta medikuek mota guztietako basakeriak egin zituzten Dachaun ziren presoak akuri gisa erabilita.
Alemaniako soldaduak muturreko baldintzetan zeudenean laguntzeko asmoz burutu omen ziren saio horiek. Horrela, hegazkinetatik altuera handietan salto egin behar zutenean jasaten zuten deskonpresioa ulertzeko moduko esperimentuak egin zituzten, deskonpresio ganbara batekin antzeko baldintzak sortuz. Errusiako frontean soldaduek jasan behar zituzten tenperatura latzei aurre egiteko modua topatu nahian ere ibili ziren, eta horretarako hiru orduz izoztutako bainuontzietan mantentzen zituzten prisioneroak hipotermiaz hiltzen ziren arte. Itsasoaren ur gatza edangarri bihurtu nahi izan zuten ere, eta horretarako zenbait presori ur gatza baino ez zieten eman deshidratazioaz hil arte. Beste batzuei malaria edo tuberkulosia txertatzen zieten medikamentu berriak probatzeko. Esperimentuetan bertan hiltzen ez zirenak berehala akatzen zituzten SSetako goardiek. Ehundaka lagun hil ziren horrela.
Kanpokaldean, ordea, gerra aliatuen alde suertatzen ari zen, nahiz eta Dachaun zein beste hainbat kontzentrazio eta sarraski-esparrutan gelditzen ziren presoek oso zaila zuten horren berri izatea. 1945ko apirilaren 27an loratu zen itxaropena Dachaun oraindik bizirik mantentzen ziren 67.000 lagunentzat, baina bizitakoa ezin izango zuten inoiz ahaztu.
Eritasunak eltxoen bitartez txertatzeko asmakizuna. Irudia: Juanma Gallego
