Tag Archives: osasungintza

Euskara osasungintzan

mendaro

Erradiografia atera dio ‘Tribuaren Berbak’ saioak osasungintzari, edota hobeto esanda, euskarak osasungintzan duen osasunari. Gai korapilatsua da, eta administraziotik urratsak eman dira, baina urrats ausartagoak eskatzen dituzte askok. Horiei buruz hitz egin du Kike Amonarrizek bere gonbidatuekin.

Hasteko, Garbiñe Garairekin hitz egin du, Mendaroko ospitaleko Hizkuntza Normalkuntzarako teknikariarekin, “Euskaraz bai sano!” kanpainari buruz. Komunikazioa euskaraz jaso nahi duten pazienteei hori gauzatzea da helburua, eta “E” ikurra duen pinaren bidez, zerbitzuak identifikatzen dituzte jendeak jakin dezan profesional elebidunak nor diren. Harrera ona izaten ari da egitasmoa, pazienteen estres linguistikoa murrizten duelako. Beste ardatz bat da pazienteak euskaraz erregistratzea, lehen hizkuntza euskara dutela zehaztuta. Aukera hori badago, baina administrazioak erantzun behar dio aukera hori egin duen pazienteari zerbitzu osoa euskaraz eskainiz.

aramaio

Aitor Montes

Dena dela, Aitor Montes Aramaioko familia medikuaren arabera, tranpatxo bat bada horretan. Izan ere, zehazki eskatzen ez bada, gaztelaniaz erregistratzen dute mundu guztia. Beraz, hori aldatzeko ezinbestekoa da eskaera egitea, eta, bide batez, baita kexa plazaratzea ere. Montes aitzindaria da ekografia txostenak euskaraz egiten. Haren hitzetan, “zoritxarrez, ezohikoa da, eta penagarria da hori albiste izatea”. Eskatu egin dituelako jaso ditu ekografiak euskaraz; urologoen txostenak ere hasi da jasotzen, baina gainontzeko guztiak gaztelania hutsez datoz. Beraz, horrek ez du legea betetzen, erabiltzaileen hizkuntza eskubideak urratzen ditu, eta medikuen jarduera arautzen duen kode deontologikoa bera ere ez du errespetatzen. Osakidetzak II. Normalkuntza Plana onartu berri du, eta positibotzat jo du euskararen ibilbideak onartu dituela maila guztietan osasun arreta euskaraz bermatzeko tresna gisa. Hutsune gisa aipatu du, ordea, ahozkotasunera mugatzen dela, eta askotan ez dituela erabiltzaileak kontuan hartzen. Amaitzeko, nabarmendu du lehentasunezkoa dela osasun langile euskaldunak sortzea, unibertsitatea euskalduntzea, zirkuituak abiaraztea, ahuldade egoeran daudenak kontuan hartzea (bereziki zaintza aringarriak eta pediatria) eta txosten guztiak elebitan eskaintzea.

osakidetza

Jon Etxeberria

Jon Etxeberria Osakidetzako zuzendari nagusiak aipatu du 30 urte behar izan direla erakunde horretan buru euskalduna izateko. “Euskara Osakidetzan badago, eta zabaldu beharra dago”, esan du. Izan ere, Osakidetzaren estrategia nagusietako bat da euskara, eta hizkuntza eskubideak bermatzea. 25.000-30.000 langile inguru daude, eta % 35 dira euskaldunak. Hori bai, batez besteko adina 51 urtekoa da; aldiz, 40 urtetik beherako ia gehienek dakite euskaraz. “Euskaraz bai sano!” kanpainaren helburua sentsibilizazioan datzala aipatu du. Orain ahozko harremanetan ari dira lanean, baina, horiek finkatu ondoren joango dira aurrera egiten idatzizkoan. “Ea urtea amaitu baino lehen gai garen analisien emaitzak elebidunak ateratzeko”.

Euskarak Ipar Euskal Herriko osasungintzan betetzen duen lekuari buruz galdetzeko, Baionako ospitalera jo du Kikek. ‘Ospitalean euskaraz’ izeneko elkartea dute bertan, eta, haren ekimenez, erietxearen zuzendaritzak eta Euskararen Erakunde Publikoak hitzarmena sinatu dute euskararen presentzia ziurtatzeko. Maialen Axeritegi elkarteko kideak azaldu dio duela 20 urtetik ari direla lanean. Orduan euskarak bazuen lekua ospitalean, baina profesional bakoitzaren ahaleginaren ondorioa zen, eta ez zuten hori horrela utzi nahi. Zuzendaritza eta administrazioa inplikatzea nahi zuten, eta, urte luzez lanean aritu ostean, urratsak egiten hasi dira. Hitzarmen horren helburua da erabileran laguntzea. Horretarako, ezinbestekotzat jotzen dute ingurunea euskalduntzea (seinaleak, eta abar). Izan ere, seinaleak aldatu berri dituzte, baina guztiak frantses hutsean daude. Paper ofizialetan ere euskararen presentzia oso txikia da. “Elebitasunaren alde asko dago egiteko”, azpimarratu du. ‘Nahi baduzu euskaraz’ esaldidun pinak jartzen dituzte euskaraz dakiten profesionalek, eta mahaietan ere kartelak jarri dituzte. Bestalde, formakuntza jarraitua da beste ardatz bat, hau da, jendea bultzatzea euskaraz ikastera edo euskara hobetzera. Espero dute zuzendaritzak prestakuntza hori ematea, profesionalen artean ikasteko nahia bai baitago. Erietxe berean, Goizeder Etxeberrik Amonarrizi esan dio gaixoak gustura sentitzen direla euskaraz badakitela ikustean, horrek konfiantza ematen baitie, eta errazago aipatzen baitituzte euren arazoak.
Botikariak dira, medikuekin batera, pazienteengandik gertuen dauden profesionalak. Usurbilen, Tomas Iturralde botikariari egin dio bisita Kikek. Hark erabateko garrantzia ematen dio pazientea bere hizkuntzan hartzeari, asko baitoazkio aholku eske. Bestalde, azpimarratu du farmazia industrian ez dela euskara agertzen, botikariek eurek egindako maisu formuletan baino ez. Medikuak preskribatutako formula pertsonalizatuak dira horiek, batez ere, dermatologikoak. Eurek behintzat, pazientea euskalduna bada, oharrak euskaraz idazten dituzte.

iaksleak

Asier Genua eta June Balenziaga

Medikuntza fakultatea izan da saioaren hurrengo geltokia. Bertan, bi mediku-gairi egin die elkarrizketa, Leioako Medikuntza fakultatean, munduan euskaraz irakasten duen medikuntza fakultate bakarrean, alegia. Asier Genuaren eta June Balenziagaren iritziz, osasungintza euskalduntzeko, beharrezkoa da mediku euskaldunak heztea. Gaur egun, herenak bakarrik ikasten du euskaraz. Gakoa matrikulazioan dagoela uste dute, ez baita euskarazko matrikulazioa bultzatzeko lanik egiten. Bestalde, bada mito bat dioena euskaraz ikasten dutenak okerrago formatuta daudela, eta gaztelaniaz ikasteak prestigio handiagoa duela, eta horrekin amaitu beharra dago. Adierazi dutenez, estatu osoko MIR azterketan, 10 nota onenen artean, euskal adarrean matrikulatutako 2 zeuden. Gaur egun, Leioan, lehen 3 urteak euskaraz ikas daitezke. 4. mailatik aurrera, ordea, erietxeetara doaz, eta gauza aldatu egiten da. Donostian heziketaren erdia baino gehiago jasotzen dute euskaraz; Basurtun, erdia baino gutxiago; Gurutzetan, herena; eta Gasteizen, ez dute eskola bakar bat ere euskaraz jasotzen. Diotenez, “ez da guk eskatzen dugun adina eskaintzen, eta, eskaintzen dena, askotan, ez da erreala”. ‘Eutsi plana’ sortu dute egoera horri aurre egiteko. Helburu nagusiak ondorengoak dira: matrikulazioa euskalduntzea eta irakasle euskaldunak kontratatzea. Epe luzeragokorako helburua da, berriz MIR azterketa euskaraz egin ahal izatea.
agurtzaneEuskarazko adarra 1989-1990 ikasturtean sartu zuten medikuntza fakultatean. Agurtzane Ortiz fakultateko euskara dekanordearen hitzetan, orduan irakasgai batzuk hasi ziren ematen euskaraz. Asko kosta zaie, eta lorpen handia izan da lehen zikloa (1.,2. eta 3. maila) euskaraz ikasteko aukera ematea. 2. zikloan (4.,5. eta 6. mailan) bestelakoa da egoera, eta oztopo nagusia baliabide pertsonaletan dago, irakasleetan alegia. Asko kostatzen zaie irakasle profesional, aditu eta euskaraz alfabetatuak lortzea. Gainera, material akademiko eskasa dute euskaraz, eta horrek izutu egiten ditu bai irakasleak, bai ikasleak. Lan handiagoa egin beharra dago deialdiak egiteko eta laguntzak emateko material berriak prestatzeko edo itzulpenak egiteko, baita tesiak euskaraz egiteko ere. Gainera, gonbidapena egin die ikasle izan dituzten profesionalei eredu akademikora itzultzeko, irakasle-gai oso onak izan baitaitezke.
Saioa amaitzeko, Leitzako osasun etxera jo du Kikek. Bertan, Begoña Martinez medikuak garrantzi handia ematen dio pazienteak euskaraz hartzeari, eta jendeak estimatu egiten du hori. Nafarroako iparraldean bermatuta egon behar du arreta euskaraz izateak. Dena dela, oposaketetan euskarari frantsesari, ingelesari eta alemanari baino puntuazio handiagoa ematen zaio. Horregatik, gerta daiteke postua lortzen duen medikuak euskaraz ez jakitea. Hori gertatu da Leitzan, esaterako pediatrarekin. Kasu horretan, aukera egin beharra dago: edo euskaraz ez dakien pediatra jarri, edo mediku orokor bat jarri pediatra lanak egiten. Iruñean, esaterako harrera gaztelaniaz egiten da, eta jendeak joera du medikuei ere gaztelaniaz egitekoa. Dena dela, azpimarratu du larrialdietan eta horrelakoetan izaten dela mediku euskaldunik. “Niri gustatuko litzaidake euskara estimatuago eta normalizatuago izatea jendeak, bai Iruñean edo Tuteran aukera izan dezan, nahi izanez gero, euskaraz arreta jasotzeko”, esan du.
Izan ere, osasungintzan euskara zabaltzeko bidean urratsak eginda, euskara osasuntsu mantenduko dugu.

Ikus ezazue osorik “Euskara osasungintzan” saio osoa EITB Nahieranen: