Paris “argien hiria” dela esan izan da, urte luzez izan zelako Europako arte eta hezkuntzaren erdigunea. Artisten sorlekua ere bada, baina, beste edozeren gainetik, maitasunaren hiria izateagatik da ezaguna. Euskal kulturarentzat erreferentziazko hiria da, baita hainbat euskaldun jaso dituen harrera-hiria ere. Horregatik, maletak hartu, eta Frantziako hiriburura jo dute Kike Amonarrizek eta bere lantaldeak, bertako euskaldunen Pariseko bizitzia ezagutzera, eta euskarari nola eusten dioten jakitera. Izan ere, “Parisen euskaraz” atalarekin jarri dute martxan “Tribuaren Berbak” saioaren hirugarren denboraldia.

San Martin kanalaren inguruan topatu du Amonarrizek lehen euskalduna: Ronnie Lynn Patterson du izena, eta Kansasen, AEBetan, jaiotako jazz musikaria da. 24 urte daramatza Parisen bizitzen, baina Ipar Euskal Herrian denboratxo bat pasatu zuen. Beñat Achiari eta Mixel Etxekopar musikariekin harremana izan zuen, eta, batik bat, Achiarik euskal historiaz esandakoa oso “hunkigarria” egin zitzaion. Hori dela eta, metodo-liburuei heldu zien euskara ikasteko, baita ikasi ere! Praktikatzeko, eitb.eus-eko edukietara jotzen duela nabarmendu du, eta “Tribuaren Berbak” saioaren jarraitzailea ere ba omen da.

Paristarren artean galdeketa egin du Kikek, Frantziako hizkuntza gutxituak ezagutzen ote dituzten

jakiteko, eta batzuek ezagutzen badituzte ere, askorentzat ezezagunak dira, tartean, jakina, baita euskara ere. EITBren berriemaile Xabier Madariagak esan du euskarak ez duela inolako presentziarik, eta Euskal Herria, berriz, postal hutsa dael bertakoentzat. Hondartzak, Ezpeletako piperrak, urdaiazpikoa eta gazta bakarrik ezagutzen dituzte, hau da, iragarkietan ikusten dutena. Berak egunero azaldu behar izaten du “basque” dela, baina Pirinioen beste aldekoa, jendeak ez duelako Euskal Herriaren egoeraren berri.

Guri buruzko ezagutza handirik ez dute izango, baina, hala ere, Parisen Eskual Etxe galanta daukate. Louis Domecq eta Kattin Hauscarriague  ezagutu ditu, Kikek euskal etxearen sortzaileetako bi izandakoak. Louis paristarra da, baina gurasoak Hazparnekoak eta Donapaleu ingurukoak zituen. Kattin, berriz, Euskal Herrian sortu eta hazi zen, baina orduan ez zen euskaraz aritzen. Izan ere, orduan euskaraz aritzeak erakusten zuen ez zekitela frantsesez mintzatzen, eta “hori desohorea zen”. Sorbonan ezagutu zuen Louis, eta elkarrekin beti egin dute euskaraz. “Parisen ateratu zen gure eskuara”, diote. Hasieran,  “ahal zuten lekuetan” biltzen ziren euskaldunak, eta, pixkanaka, ohartu ziren etxea behar zutela. Ehunka pertsona elkartzen zen orduan, aipatu dutenez, orain baino gehiago.

Hasierako garaietan indar handiagoa bazuen ere, gaur egun, sei elkarte biltzen ditu Eskual Etxeak, 600 bazkide ditu, eta eskaintza anitza du: euskara ikastaroak, dantza eta abesbatzen emanaldiak… Gainera, ikasleentzat aterpe ere bada. Eraikina arakatu du Amonarrizek, eta hainbat ikasle, irakasle eta bazkide ezagutu du. Antolaturiko ekintzen berri izan du, baita Interneten eta sare sozialetan egiten duten lanaren berri ere. Euskal etxean euskara erabiltzen ote duten galdetu dienean, ordea, erantzuna apal xamarra izan da. Zaharrek dezente egiten omen dute euskaraz; gazteek, berriz, gutxiago.

Elkartean 60 pertsona ari dira euskara ikasten, 7 taldetan banatuta. Gehienak paristarrak dira, eta bikotekidea euskalduna delako, edo gurasoak edo arbasoak Euskal Herrikoak zirelako ari dira euren hizkuntza ikasten, euskara berreskuratu beharreko altxortzat baitaukate.

 

Parisek dauka gordeta, hain justu, euskararen eta euskal kulturaren altxorrik handiena, ongi gordeta eduki ere! Frantziako Liburutegi Nazionalean dago euskaraz idatzitako lehen liburua, Bernart Etxeparek 1545ean idatzitako Linguae Vasconum Primitiae. Euskal literaturari hasiera eman zion liburua harribitxia da, beraz, euskaldunontzat, eta haren balioa areagotzen du, gainera, liburu horren ale bakarra izateak. Gozatu ederra hartu du Amonarrizek hura ikusi, ukitu eta irakurrita!

“Tribuaren Berbak” saioak, gainera, euskarari lotuta Parisek biltzen dituen bitxikeria gehiago azaldu digu. Esaterako, 1889ko Erakusketa Unibertsalean, Eiffel Dorrea erakusgarri nagusi izan zuen hartan, euskarazko lehen grabazioak egin zituzten, tartean, irrintzi bat, eta “Donostiako Hiru Damatxo” kantua.  Inaxio Lopez de Aranak  topatu zituen grabazioak, eta hark emandako datuen arabera, ondorengoenak dira entzuten diren ahotsak: Aguer Barhendy, Muskildiko semea (Zuberoa), garai hartan 40 urte inguru zituena. Irakaslea izan zen eta Kolonbian ibili zen, misiolari. Bestalde, Donostiako neska bat, alfabetatua eta lanbidez saltzailea zena; 1900ean 20 bat urte zituen. Eta, azkenik, Bartzelonako Unibertsitateko irakasle Telesforo Aranzadi da irrintziak bota zituena.

Gainera, Frantziako hiriburuan agertu zen euskarazko lehen film luzea, Gure Sor lekua. Urte luzez desagertuta egon ostean, 2013an aurkitu zuen dokumentala Josu Martinez EHUko ikerlariak Andre Madre jeneralaren Pariseko etxean. Zoritxarrez, lan horren irudiak baino ez daude; audioa galduta dauka.

Bestalde, Montparnasse metro geltokiko kartelean, euskarazko hitzak agertzen dira: “Txartelak” eta “Informazioa”. Hain zuzen ere, horixe da, tribukideok dakigula, Parisen euskaraz idatzita agertzen den errotulu ofizial bakarra. Geltokian topatutako bidaiariei galdera egin diete, baina inork ez zekien zein hizkuntzatan idatzita zeuden hitz horiek.

 

 

 

 

 

 

Bitxikeriaz bitxikeria, altxorrez altxor eta gonbidatuz gonbidatu, Parisen euskaraz ere egiten dela erakutsi du ETB1eko saioak, eta munduko beste hainbat txokotako euskaldunek bezala, han ere, gogoz eusten diotela euskarari.

Hemen duzue, oso-osorik “Parisen euskaraz” atala, EITB Nahieranen: