Gutxi edo asko, herrialde guztiek esportatzen dute zer edo zer. Baina, nola esportatzen da kultura? Ez al da paradoxa gure kultura kanpoan ezagutzea nahi izatea, baina kanpoko kulturen gauza handirik ez jakitea? Euskal kultura esportagarria al da? Galdera horiei erantzuten saiatu da aste honetako ‘Tribuaren Berbak‘ saioa Kultura Export izeneko atalean.
Berri txarrak: 20 urte mundutik zehar euskara zabaltzen
Lekunberriko musika taldea nazioartean gehien ezagutzen den euskal taldeetako bat da. Bada, euskal kultura esportagarria den jakiteko, taldeko abeslari Gorka Urbizurekin elkartuko da Kike Amonarriz. Euren ibilbideari begiratuta, jotzen hasi zirenetik hona, hiru kontzertutik bi euskal herritik kanpora eskaini dituzte. Urbizuren hitzetan, horrek adierazten du posible dela euskaraz kanpoan ere bidea egitea. Mota ezberdinetako kontzertuak jo dituzte, herrialdetik herrialdera alde handia baitago. Euskal herria ez da horren ezaguna kanpoan, Urbizuren ustez, eta askotan azalpenak ematen ibili izan dira, nondik datozen, euren hizkuntza zein den, etab. ‘Agian denbora behar dugu gure sistema txiki honetan sinisteko eta ikusteko esparru askotan kalitatezko gauzak dauzkagula’, gaineratu du Urbizuk.
Halaber, inportatzeaz ere aritu da abeslaria. Euskaldunok gurean lantzen den horren berri zenbaiteraino dugun galdetzea ere garrantzitsua da haren ustez. ‘Beharbada askok erantzun berdinak emango lituzteke edo bat bere ere ezagutu ez’, dio Urbizuk.
Etxepare Euskal Institutua
Euskara eta euskal kultura munduan barrena zabaltzea du ardatz eta xede institutuak. Institutuko zuzendari Aizpea Goenagak azaldutakoaren arabera, munduan dauden kulturei buruz ezer gutxi dakigu. Hala ere, baditugu bi gauza gure alde, haren hitzetan: euskara, hizkuntza bezala jankimin handia sortzen duena, eta maila altuko artistak. Gurean egiten dena kanpoan ezagutarazteko seinaletzat jo du euskal kultura Goenagak, ikur bat, eta hori kanpoan ezagutarazteak duen garrantzita azpimarratu du. Bide horretan, sortzaileen lana bultzatzeaz gain, Etxeparek berak koproduzitzen dituen ekimenak aipatu ditu Etxepareko zuzendariak.
Mariasun Landa, bigarren euskal idazlerik itzuliena
Estatu mailan Landaren liburu asko itzuli dituzte, baina atzerriko beste hamabi hizkuntzatara ere itzuli dituzte haren liburuak. Idazlearen esanetan, norberak komunikatzeko idazten du, adierazbide bat da idaztea eta, hortaz, zenbat eta jende gehiagorengana helduta, are eta hobeto. Hala ere, kanpoko irakurleen erantzun gutxi jaso dituela aitortu du Landak. Errusiarren kasua nabarmendu du, ‘hango kultura maila eta zer modu sakonean irakurtzen duten harritzekoa da’, Landaren hitzetan.
Euskal kultura Donostia 2016an
Euskararen eta euskal kulturaren esportazioaz ari garela, Donostia 2016 ekimenak horren inguruan zer duen esateko jakin nahi izan du Kike Amonarrizek, eta hori argitzeko, Xabier Paya Donostia 2016 Kultur zuzendariarengana jo du. Hizkuntzen arteko elkarbizitza eskuartean dituzten proiektu denetan egon behar dela presente azpimarratu du Payak. Halaber, proiektu zehatzagoak aipatuz, esaterako, Shakespearen ‘Uda gau betako ametsa’ itzultzeko lana dute eskuartean, Juan Gartziaren eskutik. ‘Hizkuntzen arteko elkarbizitzarako tresnak sortu nahi ditugu, kultura, arte edo teknologiaren bidez’, gaineratu du Payak.
Dantza eta antzerkia uztartuz
Jarraian, Mireia Gabilondo Tanttaka antzerki taldeko kidea eta Jon Maya Kukai dantza taldeko kidea izan ditu bidelagun Kike Amonarrizek. Bi disziplinak uztartzeko garrantzitsuena horretarako gogoa izatea dela estean bat datoz bi artistak. ‘Hitzak azaltzen ez direnean ere, gure dantzak badu giro bat eta euskara azaltzen ez denean ere, gurekin daramagu’, dio Mayak. Bestalde, Gabilondok azaldu duenez, euren ikuskizunak jatorrizko bertsioan egiten dituzte eta geroz eta jende gehiago joaten da mota horretako ikuskizunez gozatzera. Jasotako arrera oso ona izan dela azpimarratu dute biek ere; azken finean, jendeak interesa baduela eta, euskararen esportazioaren bideak eta aukerak badaudela azpimarratu dute.
Azken finean, edozein kultura lanen helburua ahalik eta jende kopuru handienera iristea da eta hortxe datza mundura ateratzearen eta esportazioaren garrantzia. Bernart Etxepare gure lehen idazleak horixe zuen buruan 1945ean hau idaztzi zuenean: ‘Euskara, jalgi hadi mundura’.
Ikusi saioa osorik:
