Monthly Archives: September 2011

“El Cairo 678”

Zinemaldiaren enpatxoak kalte kolateralik izango du. Donostira inguratzen den zinezalea “El cairo 678” pelikula ikustera joango litzatekeen berbera izango delako.  Eta festibaleko ajea bukatzen denerako, ordurako ez da pelikula egipziarra gure karteldegian izango. Eguraldian ez bezela, hobe iragarpen honetan kale egingo banu!

El Cairo zeharkatzen duen autobusa da 678 zenbakiduna. Horixe bera hartu behar izaten du protagonistak egunero. Baina beldur dio autobusari. Edo hobe esan, autobus hori lepo betetzen duten gizonen beldur da. Anabasa probestuta, burutik hankaraino estalita doan emakumeari esku sartzeko probesten dutelako gizon izena merezi ez duten hainbatek. Erasoa. Mozorrotutako jazarpena. Baina erasoa, azken finean. Sexu erasoa. Eta sexuala den einean, emakumeak ezin salatu, haren ohorea ez ezik etxekoena ere jokuan delako. Mendekuarena beste biderik ez zaio geratuko emakume gaixoari, eta horretarako, beloari eusteko erabiltzen duen jostorrotza izango du arma bakarra. Opresio batek ezarritakoa, beste opresioari aurre egiteko. Hiriaren beste puntan, beste emakume bat. Kale erdian erasotu duen gizona zigortu arteko bidean amore eman asmo ez duena. Huraxe bihurtuko da, Egipton halako kasu bat salatzeko ausardia izan duen lehen emakumea. Albiste bihurtu da herrialdean. Bestelako presioa izango du harek: salaketa bertan behera utzi arteko pakerik ez du izango. Bi bide, jomuga bera, eta batez ere, sorburu berbera: gizon zenbaiten ankerkeria, eta haien sasi-gaintasunak sortutako giro itolarria. Jendez lepo dagoen autobusa bera baino itogarriagoa.

Protagonistetako baten gelan, bada “The silence of the lambs” pelikularen afitxa bat. Hopkinsen moduko haragijale asko topatuko dituzte emakume hauek hiriko karriketan. Hauek ere arkume larruz mozorrotutako otsoak.  Lecterren kasuan ez bezela, ordea, egipziar hauek gizartearen beraren babesa jasotzen dute. Eta babes hori dute helduleku, euren ahuldadea mozorrotzeko. Denak ez dira berdinak, zorionez. Laguntzarik ere izango dute euren borrokaren bidean emakume hauek. Bide hori, ordea, autobusez baino, oinez egin beharrekoa gertatuko da. Urratsez urrats. Eurek emandako urrats horrek, lehen urrats horrek, zer edo zer aldarazi zuen behintzat. Ez dugu gehiagorik argituko, pelikularen bukaera izurratzearena ez bait da gizalegezkoa izaten.  Eta 678. autobusean gertatzen dena are gutxiago!

Aupa Orio!

Bai, jakin badakit gaur Orio aupatzen lanik ez zela. Lehendik ere aitortu izan dut kirolaz tutik ez dakidala, baina hainbeste bai, badakit. Gaur, ordea, horixe dut buruan behin eta berriz : Aupa Orio !

orio

Bizitzak badaki maiz kasualitate itxuraz jazten berez halakoak beharko luketen momentuak. Aspaldian Oriorik gabeko Kontxa berbera izan da nire amonarik gabe bizi izan dudan lehen Kontxa. Zenbiten pozak sorarazitako malko berberak egin dit irrist masailetik eguerdian niri ere.

Gure amona Inaxi Aginakoa zen. Aginakoa jaiotzez, Oriokoa bihotzez. Horien alde egiten zuen, txikitan bezela, zahartzaroan ere. Bizitzaren gorabeherek itsasaldetik lehorrera eraman zutenean, bi ziren batez ere,  errioa gure egunerokora ekartzen zuten hitzorduak. Bata, lagun zaharrak angula bete kaxatxo bildatzen zioneko urteroko hitzordua. Laguna hiltzearekin batera bukatu zen gure pagotsa. Harez geroztik, gulek bete zuten urteroko opariaren tokia. Amonak ordea, telebistako erreportai batean begiak margotzen zizkiotenekoa ikusi zuenetik, ez zituen sekulan gogoko izan. Jatorrizkoa nahiago, ordezkoa baino. Bestea, Kontxako banderanekoa zen. Igandeko hamaiketakoarekin batera, txikitan Donostira joaten zireneko pasartea entzuten genuen urtea joan urtea etorri. Baina batez ere, itsasoaren agindutara zeuden mutil horiek sorarazten zioten beldurra eta haien nagusitasunak eragiten zion emozioaren arteko nahasketa somatzen genuen haren aurpegiko zimurretan.

Lehengusuak koxkortzearekin batera, estropadetako hitzordua garrantsitsuagoa egin zen urtez urte. Lehengusuetako bat arraunlari hasi zelako batetik, eta beste bi lehengusuk mutil laguntzat arraunlari bana hartu zutelako. Eta hortxe hasi zen Inaxi gaixoaren buruhaustea: Bihotza bitan edo hirutan banatu zitzaion. Fernando, Donibanen arraunlari, Mirenen mutila, Castron, eta Anerena berriz, Urdaibain… Baina Orio, beti Orio. Gure amonaren bihotzak, halere, beti izan zuen argi zein zuen patroi, zein zuen jarraitu beharreko bidea. Eta bilobak, biloba zituen. Bereak zituen. Familikoa zen bere kolorea. Adarjotze ugari izan zuen elastiko aldaketa horren zigor. Igandeko bazkalosteko txantxarik gogokoena bihurtzu zen amonaren desertzioa. Bere burua defendatu beharrean aurkitzen zen, norberak bereari eutsi behar diola leporatzen genionean. Argi zuen harek, ordea, ez ziola inori inolako traiziorik egin, bereetan bereena zein zuen bazekielako. Eta argi dut nik orain, Orioko zaletasunak sorarazten didan mirespena, amona Inaxiri diodan berbera dela. Batek zein besteek, guztiek ere argi dutelako, haizea aldeko edo kontrako, olatuen talkari aurre egiterakoan edo aldeko izaterakoan, bereen alde, eta bereekin batera egin behar duela batek arraunean traineruak aurre egingo badu. Gaur beraz, ez batzuk ez bestea Kontxan izan ez diren honetan, oriotarrak baina batez ere amona izan dut nik barruko itsasoan arrauna astinduz. Aupa Orio… eta aupa amona!

Arriya: Mando gara mando!

Susmoa hartuta nago, Arriya-k duen akatsik handienak nik neronek ere badudala. Bertako pelikula bat larrutzea kosta egiten zait. Aitortuko dut. Antzekoa gertatu zitzaidan Sukalde kontuak ikusitakoan. Aizpea Goenagaren kurrikuluma ezagututa, mingarria zitzaidan pelikula kaxkarra zela esatea. Gero zorionez beste Goenaga bat, Joxe Mari, etorri zen, Jon Garañoren laguntzaz, eta bapo bapo utzi ninduan. Aurreko menuarekin ez bezela, asebetetuta geratu nintzen “80 egunean” ikusita. Haren mailara iristea zaila izango zelakoan, baina Eutsirekin susmatutakoa baieztatzeko asmoz joan nintzen Gorritiberearena ikustera.

Hasi, ederki hasi zen kontua. Baina bidean galdu egin nintzen. Eta nolakoak diren kontuak, hizkuntzak galerazi ninduen. Ez da batere sinsgarri gertatzen Euskal Herriko herri koxkor batean eraikitako Babel dorre artifiziala. Militanterik militanteenak ere ez duen jokabidea dute protagonistek: gazteleraz jo eta su ari denari, euskeraz erantzun. Besteak berriz, guztia ulertu. Halere berearekin tematu. Eta frantsez hasitakoan, zer esanik ez…. Jatorrizko hizkuntza ulertuta ere, pelikulak azpitituluak dituenean, haiek saiestea ezinezko gertatzen da, begiak hara joaten direlako nahi edo nahi ez. Eta kasu honetan, are nabaremenagoa da joera hori.

Herrena baina ez inutila. Hori dio protagonistetakoa batek. Eta pelikula bera ere halakoa dela gehituko nuke nik. Badu alde onik. Txalotzekoa zenbiat aktoreren lana. Ez da originalegia izango, baina istorioan aurrera egiteko txalaparta erabiltzearena gustatu zitzaidan. Irudia ere zenbaitetan mimatuta dago. Zainduta. Ederra argazki zuzendariaren lana. Baina animaliek mugitu beharreko harria bezain astuna gertatzen zaio film honi gidoia bera. Familia tarteko, bi gazteren arteko maitasun istorio gora-beheratsua. Garateri Romeorena egitea dagokio, burua eta bihotzaren arteko borrokan, familia edo neska maitagarria. Sententzietan oinarritutakoa da textua. Esaldi potoloak dituzte ahoan aktoreek. Bat bestearen atzetik. Baina hori ez da okerrena… Gorroto dut pelikula bateko egileek tontotzat hartzen nautenean. Lehenengoan txistea ulertu ez duenari behin eta berriz txistea azaltzea bezain iraingarria da pelikularen norabidea behin eta berriz argitzea. Eta ulertzen zaila balitz gaitzerdi, baina erreza da. Hasieratik jakin badakizu nora doan eta nora iritsiko den. Eta Gorritibereak horixe egin du. Gorriz azpimarratu du pelkularen norabidea. Txapelaren gorriaz.

Herriko plazan ikurrinari agurra dantzatzeko batere ilusiorik ez duen haurrak dio dantzatzen ez badu, amak akabatu egingo duela. Horixe da kontua. Guretakoa izateko, gureari eutsi behar diogula, gurea defendatu, gurea maitatu. Amu horri koxk eginda joango dira ikusleak aretora. Baina azkenean pelikulan irakasgaia, maketoaren alabak eskeiniko digu. Eta gu dantzari gara. Dantzari eta apustuzale. Baina zerbait gehiago ere bagara… Edo hori pentsatu nahi nuke. Pelikulan familiarena da, baina zeluloidezko borroka honetan, gure ekoizpenarena da jokuan dagoen ohorea. Zaldi zuri eder edo mando motel. Urte luzez geldi egon den arria mugiarazi dugu. Baina plazari buelta bakarra ematearekin ez da nahiko. Itzainak behar ditugu. Trebatutako itzainak. Eta trebatzeko, saiatu egin beharko, eta saio bezela, balekoa izan da Arriya. Eutsi horri!